(Trường ĐHKHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)
Giao lưu Việt - Nhật thông qua các hoạt động dịch thuật, nghiên cứu văn học, văn hoá được hình thành và phát triển ngày càng mạnh mẽ, có chiều sâu trong thế kỷ XX và cho đến hôm nay. Trước 1945, Nhật Bản được biết đến ở Việt Nam qua 2 làn sóng: làn sóng thứ nhất khởi phát từ phong trào duy tân đầu thế kỷ XX và làn sóng thứ 2 từ sự hiện diện của người Nhật và văn hoá của họ ở Việt Nam trong Chiến tranh thế giới lần thứ 2. Yếu tố Nhật Bản được nhận diện với các phương diện: là một thế lực xâm lược Việt Nam, nhưng mặt khác sự có mặt của Nhật Bản đã làm bộc lộ sự yếu kém của thực dân Pháp và góp phần thúc đẩy văn học Việt Nam tiến nhanh đến xu hướng tìm về phương Đông. Do vậy, để hiểu thấu đáo hơn văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX, đặc biệt là từ 1940 đến 1945 cần thiết phải xem yếu tố Nhật Bản như một tham số khảo sát. Bài viết của chúng tôi bước đầu tập trung khảo sát yếu tố Nhật Bản về chính trị, văn hoá, văn học trên các tạp chí Tri Tân, Trung Bắc chủ nhật và Đại Việt tập chí.