K.VH - Sáng 23.3.2025, trong chương trình Tóc xanh vạt áo do Đoàn trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM tổ chức, chị Nôm Phương Dã Thảo – cháu ngoại đời thứ 16 của Bắc Quân Đô Đốc Thượng Đẳng Thần Bùi Tá Hán – đã trao tặng khoa Văn học bản sao sắc phong của vua Thiệu Trị dành cho Bùi Tá Hán, như một đóng góp nhỏ vào công cuộc bảo tồn di sản văn hóa dân tộc. Chị Nôm Dã Phương Thảo hiện nay đang là sinh viên hệ Văn bằng 2, ngành Ngữ văn Trung Quốc của Trường. Khoa Văn học trân trọng cảm ơn tấm lòng trao truyền những giá trị văn hóa, lịch sử quý báu của hậu duệ dòng họ Bùi.
Bùi Tá Hán (裴佐漢), người Châu Hoan, sinh 1496, mất 1568, là một danh tướng có công khôi phục nhà Hậu Lê (thời Lê Trung Hưng, 1533-1789) dưới ngọn cờ "Phù Lê diệt Mạc" của Nguyễn Kim, được phong Trấn Quận công, trấn giữ Quảng Nam, và góp phần đặt nền móng cho sự nghiệp mở mang phương Nam của chúa Nguyễn sau này. Năm 1545, Bùi Tá Hán vào bình định vùng đất thừa tuyên Quảng Nam và được cử trấn giữ vùng đất này đến khi mất vào năm 1568. Hiện đền thờ và lăng mộ của ông còn ở phường Quảng Phú, thành phố Quảng Ngãi. Công cuộc canh tân, bình định vùng đất này của Bùi Tá Hán còn được ghi chép khá rõ trong Phủ tập Quảng Nam ký sự, của tác giả họ Mai, tương truyền được viết cách đây hơn 400 trăm năm.
Đền thờ Bùi Tá Hán hiện còn lưu giữ 23 sắc phong của các đời vua nhà Tây Sơn (Cảnh Thịnh) và nhà Nguyễn (Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh, Thành Thái, Duy Tân, Khải Định). Trong số các sắc phong này có 9 sắc phong cho Bùi Tá Hán, sớm nhất là từ đời Cảnh Thịnh đến Duy Tân, với nhiều mỹ hiệu, thần hiệu: Khuông quốc Tĩnh biên Thụ đức Mậu công Huy liệt Trác vĩ Bắc quân Đô đốc phủ Chưởng phủ sự, tặng Thái bảo Trấn phủ quân Thượng đẳng thần; 8 sắc phong cho Bùi Tá Thế - con trai Bùi Tá Hán, danh tướng triều Lê, cũng với thần hiệu là Thượng đẳng thần, và 7 sắc phong cho Xích Y thị với thần hiệu Tôn thần. Tại đây cũng còn một số sắc phong cho Phi Vận tướng quân Nguyễn Phục làm Thành hoàng. Ngoài ra còn có nhiều liễn đối phúng điếu và thơ ngợi ca công đức Bùi Tá Hán của các quan lại đầu tỉnh cùng các bậc túc nho như Hiệp Đức hầu Lưu Đình Luyện, Tiến sĩ, Án sát sứ Quảng Ngãi Trương Quốc Dụng, Tuần vũ Quảng Ngãi Huỳnh Côn, Tuần vũ Quảng Ngãi Lê Từ...
Cùng với sắc phong thần cho nhân dân khắp nơi trong tỉnh thờ thiên thần, nhiên thần, thủy thần, đặc biệt ở Quảng Ngãi còn có nhiều sắc phong cho nhân dân ở nhiều làng xã thờ các nhân thần có công mở mang bờ cõi, có nhiều công trạng lớn với quốc gia, dân tộc, hoặc trong công cuộc khai canh, khai cơ ngay tại chính quê hương mình. Vị nhân thần được nhân dân thờ phụng nhiều nhất ở Quảng Ngãi đó chính là Bùi Tá Hán. Năm 1545, Bùi Tá Hán được phong làm Bắc quân đô đốc Phủ chưởng phủ sự, trấn nhậm ở Thừa tuyên Quảng Nam, rồi được ban tước Trấn Quận công, sau là Trấn Quốc công. Trong hàng trăm bản sắc phong thần tìm thấy ở Quảng Ngãi, có sắc phong ban cho thờ phụng Bùi Tá Hán là nhiều nhất. Tại đền Bùi Tá Hán hiện còn có 9 sắc phong cho Bùi Tá Hán từ thời vua Cảnh Thịnh đến thời Khải Định.
THÔNG TIN VỀ SẮC PHONG VÀ NHÂN VẬT ĐƯỢC PHONG
1/ Nguồn gốc sắc: Hậu duệ dòng họ Bùi (Trấn Quốc công Bùi Tá Hán) tặng bản sao.
2/ Nội dung: Gia phong mỹ tự cho Thần, cụ thể gia phong thêm mỹ tự “Mậu đức”.
3/ Nhân vật được phong: Trấn Quốc công Bùi Tá Hán.
|
BẢN PHIÊN ÂM VÀ DỊCH NGHĨA SẮC PHONG BÙI TÁ HÁN Phiên âm: Sắc Khuông quốc Tĩnh biên Thụ đức Bắc quân Đô đốc phủ Chưởng phủ sự, tặng Thái bảo Trấn phủ quân Thượng đẳng Thần, hộ quốc tí dân, nẫm trứ linh ứng, tiết mông ban cấp tặng sắc, chuẩn hứa phụng sự. Minh Mạng nhị thập nhất niên, trị ngã Thánh tổ Nhân Hoàng đế ngũ tuần đại khánh tiết, khâm phụng bảo chiếu đàm ân, lễ long đăng trật. Tứ kim phi ưng cảnh mệnh, miến niệm thần hưu, khả gia tặng Khuông quốc Tĩnh biên Thụ đức Mậu công Thượng đẳng Thần, nhưng chuẩn Chương Nghĩa huyện, Thu Phố xã y cựu phụng sự. Thần kì tướng hựu bảo ngã lê dân. Khâm tai! Thiệu Trị tam niên, tứ nguyệt, thập nhị nhật. SẮC MỆNH CHI BẢO. Dịch nghĩa: Sắc cho Khuông quốc Tĩnh biên Thụ đức Bắc quân Đô đốc phủ Chưởng phủ sự, tặng Thái bảo Trấn phủ quân Thượng đẳng thần. Thần giúp nước che dân, tỏ rõ linh ứng. Qua các kỳ lễ tiết đã được ban cấp sắc phong, chuẩn cho phụng thờ. Năm Minh Mạng thứ 21, gặp dịp Thánh tổ Nhân Hoàng đế[1] ta mừng đại lễ ngũ tuần, kính ban chiếu báu ơn sâu, lễ trọng thăng trật cho Thần. Nay trẫm kế thừa mệnh lớn, nhớ nghĩ đến sự che chở của Thần, đáng được gia tặng là Khuông quốc Tĩnh biên Thụ đức Mậu công Thượng đẳng Thần. Vẫn chuẩn cho xã Thu Phố, huyện Chương Nghĩa phụng thờ như cũ. Thần hãy giúp đỡ và bảo vệ cho dân ta. Kính vậy thay! Ngày 12 tháng 4 năm Thiệu Trị thứ 3 (1843). [Đóng ấn] SẮC MỆNH CHI BẢO. |
Hoàng Ngọc Cương – Hồ Khánh Vân
[1] Thánh tổ Nhân hoàng đế là miếu hiệu của vua Minh Mạng.