Lâu nay, bạn đọc Việt Nam biết đến văn học Nhật Bản phần nhiều là qua các tác giả hiện đại, ở các mảng văn học hiện thực và văn học trinh thám. Tuy nhiên, ở mảng văn học cổ điển, Nhật Bản có những tác giả, tác phẩm đặc sắc, tiêu biểu là Yasushi Inoue, một tác giả từ đầu thế kỷ 20, với những tác phẩm không phản ánh trực tiếp nhưng ít nhiều mang sắc màu tư tưởng của bối cảnh lịch sử thời bấy giờ.
Các diễn giả trò chuyện về văn học Nhật Bản và tác giả Yasushi Inoue.
Trong sự nghiệp sáng tác đồ sộ và xuất chúng của Yasushi Inoue, “Súng săn” và “Bọ tuyết” là hai tác phẩm mang phong cách viết hoàn toàn khác biệt. Điểm chung duy nhất của hai tác phẩm này, và cũng là đặc trưng không thể nhầm lẫn trong các sáng tác của Yasushi Inoue là sắc màu của buồn thương, của tịch liêu. Hai tác phẩm này chính là hai đại diện khác biệt và ở hai thời điểm sáng tác đối lập của Yasushi Inoue.
“Súng săn” là tác phẩm đầu tay của Yasushi Inoue, được xuất bản sau khi Thế chiến thứ hai kết thúc. Cuốn sách được kể dưới dạng những bức thư, được gửi từ ba người phụ nữ cho một người đàn ông: cô con gái phát hiện ra người mẹ đã khuất của mình là kẻ ngoại tình, người vợ bị lừa dối và người đàn bà ngoại tình.
Câu chuyện được kể từ 3 góc nhìn khác nhau, và người đọc có thể soi chiếu từng chi tiết trong câu chuyện, để kết nối lại, cảm nhận nỗi đau của từng nhân vật, cũng có sự ràng buộc và liên kết lẫn nhau.
Nhà văn, nhà nghiên cứu văn học Nhật Chiêu cho rằng, trong “Súng săn”, Yasushi Inoue len lỏi vào những ngóc ngách sâu xa nhất trong tâm lý con người và khắc họa những gam màu đen tối và dữ dội nhất trong nhân tính và nhân cách của mỗi nhân vật. Dường như trong tâm hồn mỗi nhân vật như có một con rắn gian ác đang oằn mình len lỏi, lâu nay vốn im lìm bỗng dưng cựa mình ngước mắt, gặm nhấm lấy nhân cách của chủ thể.
Theo nhà văn, nhà nghiên cứu văn học Nhật Chiêu, “Súng săn” là một loại “Trong rừng trúc” thứ hai (“Trong rừng trúc” là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Akutagawa Ryunosuke). Ở “Súng săn”, người đọc có thể nhận ra rằng, nỗi buồn cũng là một thứ vũ khí giết người hiệu quả. “Chúng ta có thể giết nhau bằng nỗi buồn mà chúng ta gây ra cho nhau, và gây ra cho mình” - nhà nghiên cứu Nhật Chiêu nói.
Còn Tiến sĩ văn học Nguyễn Quyên cho rằng, cách viết của “Súng săn” rất đơn giản, không có gì đặc biệt. Giống như “Trong rừng trúc”, câu chuyện được kể lại từ lời kể của ba nhân vật, mỗi người lại đóng một vai trò khác nhau trong câu chuyện, và đó là cách kể chuyện đặc biệt của ông.
 |
| Hai tác phẩm "Súng săn" và "Bọ tuyết". (Ảnh: Nhã Nam) |
Nếu như “Súng săn” là tác phẩm tiêu biểu cho sự tối tăm, ảm đạm, thì “Bọ tuyết”, cuốn tiểu thuyết tự truyện của Yasushi Inoue lại mang những sắc màu trong sáng. “Bọ tuyết” kể về thời thơ ấu của cậu bé Kousaku, phải rời xa cha mẹ từ khi mới lên năm, đến sống cùng bà lão Onui trong căn nhà trát đất bình dị nơi thôn dã.
Vốn là vợ bé của ông cố Kousaku, bà Onui phải chịu bao điều tiếng và cái nhìn phán xét từ người làng, nhưng bà vẫn dành cho Kousaku một tình thương đặc biệt.
Và cứ thế dưới đôi bàn tay bà chăm sóc, tâm hồn non trẻ của Kousaku lớn lên từng ngày giữa thiên nhiên Izu thơ mộng đầy nắng ấm và cỏ thơm.
“Bọ tuyết” khắc hoạ thời thơ ấu của chính tác giả, đong đầy những hoài niệm cố hương và tràn ngập tinh thần trào phúng phóng khoáng. Tuy nhiên, “Bọ tuyết” cũng không tránh khỏi những nét màu buồn thương và cô đơn. Đằng sau những khung cảnh thiên nhiên gắn liền với thời thơ ấu của lũ trẻ cũng là những chi tiết thể hiện nỗi sợ và buồn thương trong số phận của cậu bé Kousaku.
Tiến sĩ Văn học Trần Thị Thục - giảng viên Khoa Văn học, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, khoảng thời gian những năm 40 cũng là lúc đất nước Nhật Bản còn đang chìm sâu trong chiến tranh và khủng hoảng. Nhiều tác phẩm ở thời kỳ này được viết ra với câu hỏi “Tôi là ai, ở đâu giữa cuộc đời này”. Nhiều tác giả luôn đặt mình trong tiến trình tìm kiếm bản thể, tìm kiếm câu trả lời cho việc tiến lên phía trước hay lùi lại phía sau, Phía trước thì tương lai mông lung vô định, còn quá khứ thì đã lùi xa.
 |
| Đông đảo độc giả trẻ đã đến nghe trò chuyện về văn học Nhật Bản. |
Trong thời gian này, các nhà văn thường trăn trở về sự hy sinh, tồn tại của con người, sự xung đột giữa phương đông và phương tây. Các nhà văn dự cảm được bằng sự tinh tế của mình về sự vật lộn trong tâm hồn con người.
Đồng tình với ý kiến này, nhà nghiên cứu Nhật Chiêu cũng cho rằng, vào giai đoạn những năm 30-40 của thế kỷ trước, Nhật Bản không như bây giờ mà chìm trong không khí buồn thương, vì vậy không thể có những tác phẩm vui tươi. Trong không khí buồn thương đó, các nhà văn Nhật Bản đã quay vào bên trong mình để tìm kiếm một thế giới khác.
“Súng săn” và “Bọ tuyết” là hai tác phẩm văn học Nhật Bản do Nhã Nam ấn hành dưới sự hỗ trợ của Quỹ tưởng niệm Inoue Yasushi (Inoue Yasushi Memorial Foundation). Quỹ này được thành lập vào năm 1992 với mục đích tưởng niệm Inoue Yasushi và sự nghiệp sáng tác đồ sộ của ông. Hai tác phẩm “Súng săn” và “Bọ tuyết” cũng là nỗ lực nhằm quảng bá các tác phẩm của Inoue tại Việt Nam của Quỹ tưởng niệm Inoue Yasushi, Trung tâm giao lưu văn hóa Nhật Bản cùng Nhã Nam.
|
Yasushi Inoue là nhà văn nổi tiếng Nhật Bản, chuyên sáng tác thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết. Năm 1949, ông nhận giải thưởng văn học Akutagawa với tác phẩm “Đấu bò”. Năm 1951, ông nghỉ làm tại tòa soạn để chuyên tâm sáng tác và đã cho ra đời hàng loạt kiệt tác văn học. Năm 1976, ông nhận Huân chương Văn hóa vì những cống hiến đối với văn hóa Nhật Bản. Từ năm 1981 đến năm 1985, ông là hội trưởng của Hiệp hội tác gia Nhật Bản (Pen Club). Ông mất năm 1991. Dù bắt đầu sự nghiệp sáng tác tương đối muộn, Yasushi Inoue nhanh chóng trở thành một trong những cây bút xuất chúng của nền văn học hiện đại Nhật Bản, để lại một khối lượng tác phẩm vô cùng phong phú. Nhiều tác phẩm của ông đã được chuyển thể thành phim truyền hình và điện ảnh. Các tác phẩm tiêu biểu của Yasushi Inoue có thể kể đến: "Đấu bò", "Súng săn", "Tường băng", "Mái ngói Tempyo", "Đôn Hoàng", "Bọ tuyết" … "Súng săn" là tác phẩm đầu tay của Yasushi Inoue, được xuất bản sau khi Thế chiến thứ hai kết thúc. Bọ tuyết là tiểu thuyết tự truyện của Yasushi Inoue. |
Hà Chi
Nguồn: Nhân dân, ngày 11.12.2023.