Lời giới thiệu

Trong làng nghệ thuật hát bội Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và Nam bộ nói chung, sau hai nghệ sĩ tiền bối Năm Đồ và Thành Tôn, Đinh Bằng Phi là người thứ ba trong số những nghệ sĩ ít ỏi được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân. Ở NSND Năm Đồ và NSND Thành Tôn, tố chất nghệ thuật đã ít nhiều được thừa hưởng ở gia đình, ở các bậc thầy tiền nhân và sớm đi vào trong máu thịt từ thuở nhỏ. Ngược lại, ở NSND Đinh Bằng Phi, con đường đến với sân khấu hát bội là cả một chặng đường gian nan. Vốn nghề mà ông có được ngày hôm nay, chính là thành quả của quá trình tìm tòi, học hỏi, và cả sự dấn thân vào cuộc đời nổi trôi rày đây mai đó, ăn quán ngủ đình của người nghệ sĩ.

Xuất thân trong một gia đình viên chức, tốt nghiệp Trường Sư phạm Quốc gia Sài Gòn, ông từng làm thầy giáo dạy các môn văn, sử, địa. Thế nhưng, từ nhỏ ông rất mê truyện Tàu, mê xem hát bội, ông bắt đầu tập sáng tác kịch bản tuồng hát bội từ những năm còn học trung học và có nhiều tác phẩm được đăng báo, được dàn dựng và phát trên sóng phát thanh… Đó là một trong những biểu hiện cho thấy phẩm chất kiên trì, nghị lực phi thường ở NSND Đinh Bằng Phi. Bởi lẽ, ở vào độ tuổi ông bấy giờ, ít có người trẻ nào lại có vốn Hán học,uyên thâm các điển tích để có thể tiếp cận và thẩm thấu loại hình nghệ thuật truyền thống này. Càng đáng khâm phục hơn nữa, ông đã vượt qua rào cản cấm kỵ khe khắt của gia đình, vượt qua mặc cảm về thân phận một nghệ sĩ “tay ngang” để đến với hát bội.

Với gần 60 năm tuổi nghề, NSND Đinh Bằng Phi đã trải qua những thăng trầm cùng với nghệ thuật hát bội Nam bộ trong vai trò của một diễn viên, một người đạo diễn, một tác giả, một nhà nghiên cứu. Ông từng tâm niệm:“Muốn thưởng thức được hát bội, người xem cần có một kiến thức căn bản về bộ môn này, thì mới nắm bắt được những nguyên tắc cách điệu mà người diễn viên có thể biến hóa nhân vật của mình bằng nhiều hình thức. Từ đơn giản đến tinh vi, người xem lần lần khám phá ra mình được đưa vào một thế giới nghệ thuật vô cùng đặc sắc với muôn hồng ngàn tía, rồi ngấm dần vào trong thích thú say mê”[1].Xuất phát từ những trăn trở đó, cũng như để đúc kết những kinh nghiệm sân khấu từ thực tiễn sáng tác, trình diễn, khảo cứu, NSND Đinh Bằng Phi đã nuôi dưỡng mong muốn cho ra đời một tập sách về nghệ thuật sân khấu hát bội Nam bộ. Nhìn về sân khấu hát bội Nam bộ (do Nhà xuất bản Văn nghệ ấn hành năm 2005) chính là dấu ấn đáng ghi nhớ về sự nghiệp nghiên cứu nghệ thuật hát bội ở vùng đất phương Nam của NSND Đinh Bằng Phi. Tác phẩm đã được Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam trao Giải thưởng Tác phẩm sân khấu năm 2005.

Trong lần tái bản (có bổ sung) ấn phẩm này, chúng tôi mong rằng, bộ môn Hát bội - nghệ thuật truyền thống của dân tộc ta tiếp tục được quý trọng, gìn giữ, và để chúng ta càng thêm trân trọng nhiệt huyết của một con người đã dành gần trọn cuộc đời cho sân khấu hát bội phương Nam.

(Trích sách Nhìn về sân khấu hát bội Nam bộ

do Liên hiệp các Hội VHNT TP. HCM và NXB Văn hóa - Văn nghệ ấn hành)