Sách ghi rõ: “Tuyển tập thơ – truyện ngắn” của Ý Nhi. Nhưng nhìn cuốn sách khổ lớn, bề thế, rồi nhìn vào mục lục thấy điểm danh hầu như đầy đủ các tập thơ và truyện của Ý Nhi, thì có ấn tượng đây là toàn tập của tác giả.
Đấy là vì chưa nói đến những chân dung văn chương mà Ý Nhi đã viết (vẽ) về những văn nghệ sĩ quen biết có bề dày tác phẩm. Những bức chân dung mà Ý Nhi dựng lên đều có màu sắc tỉ mỉ đồng thời bao quát của văn bản nghiên cứu, và tất nhiên không thể thiếu những kỷ niệm những hồi ức của người trong cuộc. Tôi có hỏi đã làm hẳn một tuyển dày cộp như thế này, sao không nhân tiện mà làm luôn bộ toàn tập gồm hai tập, đưa vào đấy cả phần chân dung, Ý Nhi bảo phần chân dung vừa mới in trong cuốn Kỷ niệm không có mưa (Domino Books và NXB Đà Nẵng 2018), cho nên bà chưa muốn vội vàng in lại.
Nhìn lại lâu lâu, thì thấy trong tuyển tập này, các tập thơ được điểm danh đầy đủ, nhưng Ý Nhi cũng chỉ chọn lại những bài mình ưng ý, không phải là toàn bộ tập thơ. Đấy là cách tác giả giúp cho người đọc đỡ mất thêm thời gian chọn lựa. Đấy cũng là sự nghiêm khắc của tác giả khi nhìn lại chặng đường đã qua của chính mình (khác với nhiều nhà thơ, khi làm tuyển thì không nỡ bỏ một cái gì, có lẽ vì… quá yêu mình).
Như vậy là người đọc đã cầm trên tay một tuyển tập cần có về một tác giả. Những gì thơ của Ý Nhi chưa nói thì truyện ngắn của bà đã nối mạch để giãi bày. Hay nghĩ ngợi theo cách khác, nếu đọc xong truyện của Ý Nhi mà còn thấy thòm thèm, thì ta có thể tìm sang thơ bà mà đọc lại. Thơ ấy là của người ấy và truyện ấy cũng là của người ấy.
Thay cho lời giới thiệu, nhà nghiên cứu phê bình Huỳnh Như Phương viết về “Ý Nhi và những bến bờ của sáng tạo”. Phần phụ lục cũng là sự chọn lựa một số bài viết nói được nhiều điều về tác phẩm của Ý Nhi. Chọn lựa, nhưng xem ra cũng là một hợp ca ăn ý và hài hòa: các nhà nghiên cứu phê bình Chu Văn Sơn, Lê Thành Nghị, Nguyễn Đức Tùng, Lê Hồ Quang; các nhà thơ: Hoàng Hưng, Thanh Thảo, Anh Ngọc; các nhà văn: Lê Minh Khuê, Ngô Thị Kim Cúc, Hồ Anh Thái, Mai Sơn, Vũ Thành Sơn, Phạm Toàn. Có người nhìn ra ở Ý Nhi “cuộc độc thoại triền miên” (Lê Minh Khuê). Có người lại nhìn thấy một “trái tim tự do” (Nguyễn Đức Tùng). Có người biết nữ thi sĩ còn đắm đuối với văn xuôi “không ngồi đan mà ngồi viết truyện” (Hồ Anh Thái). Có người thấy ở Ý Nhi “một vẻ đẹp khác” (Mai Sơn).
Nói về các giải thưởng, thì văn nghệ sĩ nào trong đời mình cũng đều có giải thưởng, đáng kể và không đáng kể. Vậy nói về sự đáng kể thì với Ý Nhi, đó là giải thưởng văn chương Cikada của Thụy Điển, dành cho những tác phẩm đã được dịch ra ngôn ngữ Bắc Âu này. Tuyển tập dành những trang cuối để in bài phát biểu dày dặn của Ý Nhi trong lễ trao giải Cikada tháng 11-2015.
Xin ghi nhận thêm những nỗ lực của nhà xuất bản Phụ Nữ: lâu nay nhà xuất bản vẫn chọn điểm nhấn là tác phẩm hay của các nữ tác giả. Có thể kể luôn, gần nhất là những tập sách dày cộp như bộ tiểu thuyết Từ Dụ thái hậu của Trần Thùy Mai và tuyển tập này của Ý Nhi. Điều đó khiến cho người ta mong chờ những tác phẩm dày dặn khác sẽ ra mắt. Thêm vào đó là bộ sách song ngữ Việt - Anh của các nhà văn Việt Nam đang ra những cuốn đầu tiên. Những tác phẩm lớn của văn chương thế giới cũng đã và đang được Phụ Nữ nối tiếp truyền thống của mình, nhanh chóng giành được bản quyền, tổ chức dịch và kịp thời mang đến cho người đọc (người ta vẫn chưa quên những Linh sơn của Cao Hành Kiện, Chúa trời của những điều vụn vặt của Arundhati Roy, Ruồng bỏ của J. M. Coetzee… một thời khuấy động giới yêu văn chương ở ta).
Hồ Anh Thái
Nguồn: Tiền Phong ngày 07.11.2019
