Trong lịch sử bang giao giữa Việt Nam và Trung Quốc, các cuộc tiếp xúc giữa các sứ giả hai nước diễn ra trong nhiều năm và kéo dài trong nhiều thế kỷ. Tư liệu thư tịch Hán Nôm ghi chép về lịch sử bang giao giữa Việt Nam và Trung Quốc còn khá nhiều, nhưng chắc chắn rằng việc lưu giữ không được đầy đủ. Trong kho sách Hán Nôm của Viện Nghiên cứu Hán Nôm và một số thư viện khác ở Việt Nam hiện lưu giữ được một khối lượng tác phẩm thơ văn viết bằng chữ Hán và chữ Nôm của các sứ thần Việt Nam đi sứ khá phong phú. Ý thức được giá trị về lịch sử và văn hóa của mảng thư tịch này, Viện Nghiên cứu Hán Nôm thuộc Viện Khoa học xã hội Việt Nam hợp tác với Viện Nghiên cứu Văn sử thuộc Trường Đại học Phúc Đán Thượng Hải (Trung Quốc) tiến hành sưu tập, chỉnh lý, biên tập và xuất bản các tư liệu thư tịch Hán Nôm dưới dạng tùng thư với tên gọi Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thành 越南漢文燕行文献集成. Bộ Tập thành này bao gồm các tác phẩm được viết bằng chữ Hán trong các chuyến đi sứ của sứ thần Việt Nam sang Trung Hoa trên đoạn đường đi từ Mục Nam Quan đến Yên Kinh, hiện đang lưu giữ tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm, nơi tập trung chủ yếu thư tịch Hán Nôm trong cả nước.
Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thành bao gồm những ghi chép bằng chữ và đồ họa được các sứ giả Việt Nam đi sứ Trung Hoa trong lịch sử, trình bày theo hình thức thơ ca hoặc văn xuôi, nhưng chủ yếu là thơ ca, nội dung ghi lại về đất nước, con người, phong tục tập quán và cảnh quan của Trung Quốc trên chặng đường đi sứ, trong đó có những bài thơ miêu tả nỗi niềm xa quê của các sứ thần Việt Nam. Đây là những tư liệu rất có giá trị khi nghiên cứu về đất nuớc Trung Quốc qua sự ghi chép của các sứ thần Việt Nam, giúp cho các học giả Trung Quốc có sự đánh giá đúng đắn về Trung Quốc với tinh thần khoa học “Trung Quốc nhìn từ bên ngoài”.
Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thànhgiới thiệu 79 tác phẩm
của hơn 60 tác giả người Việt Nam, cùng 1 người Trung Quốc và một số khuyết danh. Tác phẩm được lựa chọn giới thiệu trong Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thànhsớm nhất là Giới hiên thi cảo 界軒詩稿của Nguyễn Trung Ngạn 阮中岸(1289-1370), danh sĩ nhà Trần soạn; trải qua các thời kỳ lịch sử, và muộn nhất là tác phẩm Trung châu thù ứng tập 中州酬應集 hay Yên thiều vạn lý tập 燕軺萬里集 của Bùi Văn Dị 裴文 (礻異)(1832 - ?), danh sĩ triều Nguyễn.
Hình thức xuất bản Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thành là lấy nguyên bản làm chính, đi kèm từng bộ sách là những giải thích trích yếu giản lược về tác giả, về văn bản tác phẩm cùng bạn đọc.
Mỗi một tác phẩm giới thiệu trong Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thành bao gồm các yếu tố sau đây:
1) Tên sách đầy đủ, số quyển, số tập sách và số trang.
2) Họ và tên, triều đại của người biên tập hoặc người biên soạn.
3) Thuyết minh giới thiệu những điểm chính của văn bản.
4) Tên của đơn vị lưu giữ tư liệu thư tịch, ký hiệu, …
Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thànhnằm trong chương trình hợp tác nghiên cứu khoa học giữa Viện Nghiên cứu Hán Nôm thuộc Viện Khoa học xã hội Việt Nam và Viện Nghiên cứu Văn sử thuộc Đại học Phúc Đán Thượng Hải Trung Quốc, mỗi bên có 5 người tham gia sưu tập, chỉnh lý và biên tập. Phía Trung Quốc gồm có: Cát Triệu Quang, Hạ Thánh Đạt, Uông Dũng Hào, Trần Chính Hoằng và Hàn Kết Căn. Phía Viện Nghiên cứu Hán Nôm, ngoài 5 người tham gia chính được đề tên gồm: Trịnh Khắc Mạnh, Đinh Khắc Thuân, Lê Thu Hương, Vương Thị Hường và Phạm Ngọc Hường; còn có cán bộ Phòng Ứng dụng tin học của Viện đảm nhận công việc số hóa tư liệu, chúng tôi bày tỏ lòng cảm ơn chân thành.
Việt Nam Hán văn Yên hành văn hiến tập thành đã được Nhà xuất bản Phúc Đán Thượng Hải xuất bản và phát hành gồm 25 tập vào tháng 6 năm 2010.
Xin trân trọng giới thiệu.
Nguồn: Tạp chí Hán Nôm, Số 3 (100) 2010; Tr. 82
