Tân Dân Tử và tiểu thuyết lịch sử của ông

Trong số những nhà văn góp phần làm nên thành tựu của văn chương Nam Bộ nửa đầu thế kỷ XX, Tân Dân Tử (1) là khuôn mặt tương đối nổi bật. Thế mạnh của ông là tiểu thuyết lịch sử. Sự nghiệp sáng tác của ông đã được các nhà nghiên cứu đánh giá cao (2).

**

1. Tân Dân T tên tht là Nguyn Hu Ngi (3), sinh năm 1875, quê quán huyn Th Đc, tnh Gia Đnh, nay thuc qun Th Đc, thành ph H Chí Minh. Tân Dân T xut thân trong gia đình có truyn thng Nho hc. Ông ni là tú tài Nho hc. Thân ph tinh thông ch Hán, làm chc Cai tng.

Cũng như mt s nhà văn, trí thc cùng thi Tân Dân T được hc ch Hán t nh, ln lên hc trường Pháp Vit vì vy mà am tường c Hán văn và Pháp văn. Nn tng hc vn đã có tác đng đáng k đến ngòi bút ca ông. Sau khi tt nghip trường Thông ngôn Sài Gòn, Tân Dân T được b làm Kinh lch (4) Ch Ln, v sau được thăng chc Huyn hàm. Ông có hai đi v và hai người con (mt trai mt gái). Năm 1953, ông mc bnh và mt năm 1955 ti Sài Gòn, hưởng th 80 tui.

Tân Dân T được xem là nhà văn viết tiu thuyết lch s đu tiên và tiêu biu nht ca văn hc quc ng Nam B na đu thế k XX. Tác phm ca ông gm có:

- Git máu chung tình. Tòng đình thm kch, tiu thuyết, 3 cun, Nhà in Nguyn Văn Viết, Sài Gòn, 1926 (bìa ngoài ghi 1926, bìa trong ghi 1925). Đu tp 1 có Li ph thuyết ca Châu Sơn Nguyn Đăng Cao Th Đc và Li t ca tác gi. Git máu chung tình được tác gi chuyn th thành tung ci lương, Nhà in Phm Văn Thình, Sài Gòn, 1930.

- Gia Long tu quc, tiu thuyết, 5 cun, Nhà in Bo Tn, Sài Gòn, 1930; Nhà in Xưa Nay tái bn, Sài Gòn, 1932. Đu cun th nht có: T ca Tri ph Trn Văn Tn Cn Giuc; Ta ca Nguyn T Thc, nguyên ch bút báo Đông Pháp, ch bút t Canh Nông; và Li ta ca Tân Dân T viết Ch Ln năm 1929. Theo qung cáo trên sách báo thì Gia Long tu quc được tái bn nhiu ln. Tác phm này được chuyn th thành tung ci lương do Phm Văn Thình xut bn.

- Hoàng t Cnh như Tây, tiu thuyết, 2 cun, Nhà in Bo Tn, Sài Gòn, 1931.

- Gia Long phc quc, Tiu thuyết, 4 cun, Nhà in Xưa Nay, Sài Gòn, 1932; Nhà in Bo Tn, Sài Gòn, 1932. Trên bìa đ “Tiếp theo Hoàng t Cnh như TâyGia Long tu quc. Tân Dân T trước thut”. Trên bìa 1 ca các tp có v hình vua Gia Long. Cui tp 4 có li “kết lun” ca tác gi đánh giá v s nghip ca Gia Long.

- Tham t phi thâm, tiu thuyết xã hi, 2 tp, nhà in Đc Lưu Phương, Sài Gòn.

Ngoài ra ông còn có mt s bài thơ và bài báo (5).

2. Tr Tham t phi thâm ly đ tài xã hi, còn nhng tác phm khác đu ly đ tài lch s. Vic s dng d kin lch s đ làm đ tài và cm hng sáng to là mt hin tượng tương đi đc bit ca tiu thuyết Vit Nam đu thế k XX. Mt s nhà văn trong Nam, ngoài Bc như Trương Duy Ton (1885 – 1957), Lê Hong Mưu (1879 – 1942), Nguyn Chánh St (1869 – 1947), H Biu Chánh (1885 – 1958), Phú Đc (1901 – 1970), Phm Minh Kiên (? - ?), Nguyn T Siêu (1887 – 1965), Đinh Gia Thuyết (1893 – 1953),… đã viết được nhiu b tiu thuyết lch s đc sc.

Tiu thuyết lch s phát trin rm r và có nhng thành tu nht đnh như thế hn là có nguyên do t nhiu phía, nhưng ch yếu xut phát t nhu cu bc thiết ca chính đi sng hin thi. Chính âm hưởng ca phong trào Duy tân, các cuc đu tranh chính tr sôi đng đu thế k XX đã có tác đng đến nhng người cm bút đương thi. Nguyn Hu Chi và Vũ Thanh cho rng: “Nhng người cm bút cm thy cn phi nói lên nhng khát vng ca c mt dân tc, khát vng mun tìm li ‘hn nước’ mt thi được ct lên t các sĩ phu yêu nước đu thế k XX” (6). Chưa bao gi ý thc dân tc, tinh thn dân tc li được nhc nhiu trong văn chương như thế. Tái hin lch s hào hùng ca dân tc tr thành mt nhu cu bc thiết ca phn đông người cm bút lúc y. Cũng cn tính đến mt nguyên do khác không kém phn quan trng, chính là nhu cu đi mi t thân ca văn hc trên con đường hin đi hoá. Riêng Nam B, mt nguyên nhân được các nhà nghiên cu tha nhn chính là s phn ng ca các nhà văn đi vi làn sóng dch truyn Tàu không có s chn lc. Nhiu truyn Tàu có ni dung mê tín d đoan được dch và ph biến trong qun chúng. Điu quan ngi hơn là ph biến trong xã hi tình trng nhiu người Vit thông tho lch s Tàu hơn lch s Vit. Các nhà văn Nam B đã lên tiếng cnh báo và sáng tác tiu thuyết ly đ tài lch s dân tc vi mt nim tin: tiu thuyết lch s chính là mt phương tin hu hiu đ ph biến lch s nước nhà, nâng cao ý thc t cường dân tc.

Phát biu v vai trò ca tiu thuyết lch s đi vi đi sng hin ti, Tân Dân T cho rng: “Tiu thuyết thì có nhiu th khác nhau, nhưng tiu thuyết lch s thì cn nht cho quc dân ta lúc này hơn hết… mun cho nước nhà ph thông thì chng chi hay cho bng tiu thuyết làm mai nhơn đ dn dt quc dân đi vào đường lch s. Đó là mt phương pháp rt anh minh và công hiu” (li ta Gia Long tu quc). Nguyn Tư Thc, cu ch bút t Đông Pháp và Canh Nông đã chia s quan nim và nim tin ca Tân Dân T trong li ta Gia Long tu quc: “Làm người tt phi thông tt nhng vic quá kh, ri mi cân nhc ni nhng vic hin thi; vic quá kh, vic hin thi hai vic y ta cn phi đi chiếu nhau, lc ly phn tinh hoa ct yếu mà người ta gi là quc tuý đó, đ di dưỡng ly tinh thn, di mài nên khí tiết, dường y đi vi quc gia xã hi, ri quc gia xã hi mi mong ch mình”.

Trong khi lý lun v th loi tiu thuyết nước ta đu thế k còn hn chế, Tân Dân T đã có nhng d cm đúng đn khi bàn v bn cht ca tiu thuyết lch s. Ông cho rng: “Lch s đi lược ch nói tóm tt nhng s ln lao mà không nói cn k nhng s my mún. Còn lch s tiu thuyết thì nói đ c, va chuyn ln lao va chuyn my mún, đu trng ra như mt cnh vt t nhiên hin hin trước mt. Lch s đi lược có nói nhơn vt sơn xuyên, quc gia hưng phế, mà không t trng mo ng ngôn, không t tánh tình phong cnh. Còn lch s tiu thuyết thì t đ các nhơn vt sơn xuyên, tánh tình ngôn ng, t ti h, n, ái, , trí não tinh thn, t ti phong cnh c hoa, ca nhà đài các, nhành chim lá gió, nhc sui kèn ve, làm cho các đc gi ngi xem quyn sách, ming đc câu văn, mà dường như mình đã hoá thân đi du lch mt phong cnh nào kia, xem thy mt nhơn vt nào đó, khiến cho k đc y đ cm xúc vào lòng, đ quan nim vào trí” (ta Gia Long tu quc). Tân Dân T đã nm bt được điu ct yếu ca tiu thuyết lch s đó là tính hư cu, tính “đi tư” ca nhân vt. Chính điu này quyết đnh s thành công ca mt tác phm tiu thuyết lch s.

Tác phm đu tay ca Tân Dân TGit máu chung tình. Nguyn Hu Chi cho rng Git máu chung tình là cun “tiu thuyết lch s – phn lch s” (7). Đây là cun tiu thuyết lch s lãng mn, miêu t tình yêu ca đôi trai tài gái sc Võ Đông Sơ và Bch Thu Hà. Lch s ch là cái c đ tác gi xây dng câu chuyn, khích l lòng yêu nước. Có th nhn thy, bi cnh ca Git máu chung tình cũng nm trong bi cnh ca nhng b tiu thuyết lch s viết v vua Gia Long như Gia Long tu quc, Gia Long phc quc, Hoàng t Cnh như Tây. Hu quân Võ Tánh trn th thành Bình Đnh. Khi quân Tây Sơn vây hãm và chiếm thành, Võ Tánh đã tun tiết đ li con trai Võ Đông Sơ và v là công chúa Ngc Du min Nam. Ngc Du và Ngc Du vn là em ca vua Gia Long. Ngc Du được g cho Võ Tánh và Ngc Du g cho Nguyn Hu Thoi. T căn nguyên lch s này, tác gi đã hư cu nên câu chuyn tình tuyt đp ca Võ Đông Sơ và Bch Thu Hà. Tác phm này được dng thành tung ci lương, din nhiu ln, kch bn được tái bn liên tiếp mà vn nhn được s say mê ca đc gi.

Sau Git máu chung tình, Tân Dân T đã viết b ba tiu thuyết dài hơi v cuc đi ca vua Gia Long Nguyn Ánh. Cho đến ngày nay Tân Dân T vn là nhà văn viết v s nghip vua Gia Long đ s và trn vn nht. B ba tác phm liên hoàn Gia Long tu quc, Hoàng t Cnh như Tây, Gia Long phc quc tng cng 11 cun, dng li cuc đi bôn tu ca Gia Long trong hành trình khôi phc vương triu Nguyn. B ba tác phm này đã miêu t cuc ging co gia hai lc lượng Tây Sơn (ba anh em Nguyn Hu, Nguyn Nhc và Nguyn L) vi lc lượng Nguyn Ánh trên mt không gian rng ln và thi gian tương đi dài gn mt phn tư thế k, vi mt thế gii nhân vt đông đo. Có nhân vt có tht trong lch s, đng thi cũng có nhiu nhân vt do nhà văn hư cu, tô đt. Không gian rng ln t kinh Thành Thăng Long cho đến đo Phú Quc ri qua các nước Cao Miên, Xiêm La. Đt trong hoàn cnh xã hi Vit Nam thi thuc Pháp, Gia Long là mt hình nh gây rt nhiu cm đng cho công chúng Nam B. Vic tác gi miêu t, ngi ca công đc và tài năng ca mt nhân vt trong quá kh, tng có nhiu can d quan trng vào nhng biến c lch s ca dân tc như Gia Long là mt điu đáng ghi nhn. Viết v Gia Long vi mt cm hng dân tc nng nàn là mt điu đáng quý và có l là có phn khôn ngoan. Nhà Nguyn đi vi thc dân Pháp du sao cũng tng có mi liên h thân thiết. Viết v nhà Nguyn vi thái đ ngi ca s d tránh được s kim duyt ca nhà cm quyn. Có khi tác gi vì quá đ cao Gia Long đã xem triu đi Tây Sơn là “ngu triu” như trong chương đu tiên ca tiu thuyết Git máu chung tình (8). Tuy vy, cui b tiu thuyết Gia Long phc quc, trong li kết lun, Tân Dân T cũng đã khéo đ cao Quang Trung bng nhng dòng t hào và cm đng: “Vua Quang Trung là người có hùng tài li lc, li thêm chiến lược như thn, bn phen vào đánh cùng đc Gia Long Nam Kỳ, thi bn phen đu đi thng; sau li đánh giết quân Xiêm mt trn ti sông Tin Giang làm cho hai trăm chiến thuyn, hai muôn binh sĩ ca Xiêm ri hết gia dòng, ch còn vài ngàn trn chy v nước. Đon ri vua Quang Trung đánh ra Bc Hà, dit tr chúa Trnh đot luôn triu Lê, chánh chánh đường đường dng lên nghip Đế… vic võ công chiến lược ca vua Quang Trung đi đch cùng Tàu, chng thua gì Trn Hưng Đo Vương khi xưa, Lý Thường Kit lúc trước”. Thi đim Tân Dân T cm bút viết v Gia Long thì trong quan nim truyn thng ca người Nam B, nhà Nguyn Có công rt ln trong quá trình khai khn vùng đt mi. Trong điu kin lch s c th, như nhn xét ca các tác gi Đa chí thành ph H Chí Minh: “Nhng lưu dân Nam tiến buc phi chp nhn s bo h ca nhà Nguyn đàng trong, quá trình chia ct đt nước kéo dài đã to ra đây mt thiết chế chính tr riêng so vi đàng ngoài. Cuc giao tranh gia nhà Tây Sơn vi nhà Nguyn din ra trong nhiu năm, cũng có lúc Tây Sơn thng nht được di đt này, nhưng không nhiu và không liên tc, cng vi s bt lc và thin cn ca chính quyn Đông Đnh Vương Nguyn L, lc lượng Tây Sơn Nam B li không to được nh hưởng chính tr rng rãi và sâu sc đ đ đy lùi và đánh bi nh hưởng ca mt k thù có truyn thng hai trăm năm. Tt c nhng điu này khiến cho ngay c trước 1789 mt b phn trí thc ca vùng này vn tha nhn h Nguyn là vương triu chính thng” (9). Trong nhn thc ca người dân và mt b phn trí thc, Gia Long vn là nhân vt gn gũi và có công. Khơi gi li nhng nhân vt có công vi vùng đt mi Nam B như Gia Long, Hoàng t Cnh, Lê Huỳnh Đc, Lê Văn Duyt, Đ Thành Nhơn, Châu Văn Tiếp, Nguyn Hu Thoi, Võ Tánh, v.v… cũng là khơi dy tinh thn t hào dân tc. Vic đưa các nhân vt này vào tiu thuyết tuy ch có tác dng hn hp trong phm vi Nam B, nhưng trong hoàn cnh xã hi Vit Nam đu thế k XX, nhng vic làm ca Tân Dân T tht đáng quý và không phi người cm bút nào cũng dám nghĩ ti và làm được. Đi vào mt giai đon lch s như vy, nhà văn có điu kin đ thc hin phương châm “ph biến lch s” ca mình, bi du sao các nhân vt anh hùng lch s cũng d đi vào qun chúng nhân dân. Đó cũng là mt trong nhng lý do khiến cho tác phm ca ông được đc gi Nam B đón nhn nng nhit.

Tân Dân T khi sáng tác đã xut phát t quan nim: “C vic trc trn thit s, chng dám bày điu đt chuyn, li l quá ư hoang đường; mà cũng chng dám lc xa đ, mà ra khi vòng quc s. B tiu thuyết này tác gi ch đ câu văn gin d li nói thit thà, chng dám t gi rng: ‘B này không phi là b sách vô ích cho quc dân xã hi’ là đ” (ta Gia Long tu quc). Chính vì xut phát t mt quan nim như thế mà tác gi đã có được s t tin ca ngòi bút trước mt vn đ “nhy cm” ca lch s. Người viết đã truyn được mim t hào, lòng tin, s say mê vào lòng người đc đi vi lch s dân tc, t đó hướng d h vào mc đích chính là kêu gi hành đng đng lên gii phóng đt nước khi nn ngoi xâm. Gia Long phc qucGia Long tu quc được Đng Thúc Liêng din ca theo th song tht lc bát, đăng trên Đi Vit tp chí ca H Văn Trung (H Biu Chánh) vào khong năm 1940.

Khi đã khá thành công vi đ tài lch s, Tân Dân T còn th sc ngòi bút đ tài xã hi. Tham t phi thâm là cun tiu thuyết viết v đ tài xã hi duy nht cũng là cun tiu thuyết cui cùng ca ông. Tác phm này xut bn năm 1940, cha đng ni dung luân lý đo đc, k câu chuyn v nhân vt Đng Phước Trường giàu có, tham lam. Trường có con gái tên Ngc Anh đp người đp nết. Hn đnh đem con gái g bán nơi giàu có nhưng không ng b bn xu gt ly hết gia tài. Vn thông minh lanh li, Ngc Anh không nhng khéo léo thoát khi cuc hôn nhân ép buc và cu li sn nghip cho cha mà còn tìm được người chng tt. Ct truyn Tham t phi thâm ch yếu xoáy vào vic miêu t mưu mô, th đon, mánh li ca các nhân vt. V mt ngôn ng, tác gi s dng nhng li nói thường ca người bình dân Nam B khiến cho câu chuyn gn gũi vi đi sng thc. Đó cũng là mt nét đc bit, thu hút đc gi đương thi. Trong Tham t phi thâm, tác gi đ cao đo lý, lut nhân qu báo ng. Đt bên cnh nhng tác phm viết v đ tài xã hi ca các nhà văn cùng thi thì Tham t phi thâm không tht s ni bt, càng chng minh mt điu: thế mnh, nơi bc l tài năng ca Tân Dân T chính là đa ht tiu thuyết lch s.

3. Trong ni dung tiu thuyết Tân Dân T ni bt nht là yếu t đo lý ca Nho giáo. Tt nhiên đó không phi là đo lý giáo điu, mà mm mi, uyn chuyn. Chun mc đo lý v căn bn vn là đo lý ca Nho giáo nhưng đã được bình dân hoá, gn vi tâm lý và cách suy nghĩ ca người dân min sông nước Lc tnh. Nhng điu tru tượng, khuôn mu ca đo lý Nho giáo được người Nam B hiu mt cách phóng khoáng, khiến nó gn gũi vi thc tế đi sng. Đo lý đó chính là lòng yêu nước, s thu chung son st, ghét s gi di. Nhà văn say sưa miêu t nhng tm gương vì nghĩa, vì tình, “gia đường gp chuyn bt bng chng tha”. Nhiu nhân vt được miêu t vi phm cht ca người anh hùng trượng nghĩa: Võ Đông Sơ thy Triu Dõng nguy khó đã ra tay giúp đ, ri đến lượt Triu Dõng đã nhiu ln bt chp him nguy đ cu Bch Thu Hà, Hoàng Nh Cô (Git máu chung tình); Châu Văn Tiếp không làm ngơ trước hoàn cnh nàng Ngc Sương b ép ung (Gia Long tu quc); nhng hành đng nghĩa hip đn ơn tri ng đến quên mình ca Châu Văn Tiếp, Nguyn Hu Thoi, Đ Thành Nhơn, Lê Văn Duyt, Nguyn Văn Thành đi vi Nguyn Ánh; s dũng cm x thân cu nước ca Võ Đông Sơ con trai ca Hu quân Võ Tánh (Git máu chung tình).

Đi tượng đc t trong tiu thuyết lch s ca Tân Dân T là con người quá kh, thi gian và không gian thuc v quá kh. Nhân vt trong tiu thuyết lch s là nhng người anh hùng có mi liên h vi đt nước, nhân dân. Khi xây dng nhng nhân vt này, nhà văn ch yếu tp trung ca ngi nhng phm cht tt đp: x thân vì nước, trung nghĩa can trường, thùy chung son st. Nhìn t bn cht, người anh hùng trong tiu thuyết Tân Dân T vn thuc mu hình con người trung đi. Người anh hùng mt lòng trung vi vua, vi nước theo nghĩa “quân thn”. Điu này d lý gii vì đây là nhng anh hùng thi trung đi.

Bên cnh vic chú trng mô t tình yêu ca con người đi vi đt nước, Tân Dân T đã dành nhiu bút lc đ th hin nhng mi tình ca con người cá nhân. Đt bên cnh th tình yêu đòi hi s gii phóng t do trong tiu thuyết T lc văn đoàn và Thơ Mi, tình yêu trong tiu thuyết lch s ca Tân Dân T có nét đc bit: tình yêu cá nhân gn vi vn mnh ca dân tc. H sn sáng hi sinh tình yêu cá nhân cho hnh phúc chung ca nhân dân. Tình yêu cũng đóng vai trò đng lc tinh thn giúp cá nhân vượt qua nhng khó khăn, th thách đ hoàn thành nhim v đi vi đt nước. Nhiu mi tình thu chung, trong sáng ca các cp trai tài gái sc và s hy sinh ca h cho li ích chung ca cng đng được nhà văn hào hng ca ngi, c vũ. Tình yêu ca h là nhng bài ca đp, th hin lý tưởng và nhân cách sng cao c ca con người. Đó là mi tình nng thm, trc tr ca công chúa Ngc Du và võ tướng Nguyn Hu Thoi, tình yêu mc mc chân thành ca Ngc Du và Võ Tánh, tình yêu không phân bit sang hèn ca Nguyn Ánh và T Lang, Nguyn Ánh và Như Liên, tình yêu son st ca Châu Văn Tiếp và Ngc Sương (Gia Long tu quc); mi tình thy chung ca Võ Đông Sơ và Bch Thu Hà (Git máu chung tình).

Tình yêu trong tiu thuyết lch s ca Tân Dân T không có s phân bit giai cp, sang hèn và đu gp nhau tiêu đim là ý thc c gng làm tròn trách nhim ca người dân đi vi đt nước. Trong Git máu chung tình, Bch Thu Hà đã tâm s vi người yêu là Võ Đông Sơ rng: “Em chung là chung nhng k biết đm đương nghĩa v, biết thương yêu chng tc đng bào, biết gi cái chí khí trượng phu mà đ phương danh cùng vũ tr”. Mi tình ca Ngc Du và Nguyn Hu Thoi trong Gia Long tu quc được Tân Dân T dng công miêu t. Mt người là em rut, mt người là b tướng tâm phúc ca Nguyn Ánh, Ngc Du và Nguyn Hu Thoi đến vi nhau trong mt hoàn cnh hết sc đc bit. Gia quyến ca Nguyn Ánh t Cn Thơ chy sang Rch Giá trn s truy kích ca quân đi nhà Tây Sơn. Trên đường bôn ba, Nguyn Ánh đã thu nhn Nguyn Hu Thoi làm b h ca mình. Hu Thoi vn người có tư cht thông minh, võ ngh cao cường. Trước đây Hu Thoi sng Xiêm và tng tháp tùng vua Xiêm đánh qua Miến Đin, được vua Xiêm cho gi mt chc quan nh. Cũng chính t lúc được Nguyn Ánh thâu nhn, Hu Thoi được gp Ngc Du. Cm mến nhan sc và tính nết ca nàng, Hu Thoi đã đem lòng thương nh. Ngc Du mến phc Hu Thoi vì chàng là mt người tài ba, trung nghĩa. Cuc tình ca Ngc Du và Nguyn Hu Thoi phi tri qua nhiu gian nan trc tr vì luôn phi bôn ba trn chy, nay ch này mai ch khác. Nhưng h vn mt lòng chung thu st son. Sau khi cưới Ngc Du, Hu Thoi được Nguyn Ánh tin cy giao gi nhiu trng trách. Không may cho Hu Thoi, trong mt ln cùng b h vượt rng sâu cu cu vin binh ca Cao Miên thì b quân Tây Sơn bt được và giết. Nhn được thư ca Nguyn Ánh báo tin chng b giết, Ngc Du rt đau đn. Nàng cm đu đi quân n quyết ra hn cho chng. Ngc Du đánh vi quân Tây Sơn được mt s trn thì b vây hãm. Khi b truy đui cùng đường, nàng đã dùng cái chết đ bo toàn khí tiết. Câu chuyn tình ca đôi trai tài gái sc có kết thúc tht bi thm. Đó cũng là mt trong nhng cái kết không có hu ca các chuyn tình trong tiu thuyết lch s ca Tân Dân T. Trước đó, cun tiu thuyết Git máu chung tình cũng kết thúc bng cái chết ca hai nhân vt chính là Võ Đông Sơ và Bch Thu Hà. Có l vì thếGit máu chung tình đã làm nhiu đc gi đương thi thn thc và hai nhân vt chính được coi như mt mi tình lý tưởng. So vi toàn b câu chuyn v cuc đi bôn ba ca Nguyn Ánh thì mi tình ca Ngc Du và Hu Thoi ch có tính cht ph ho thêm. Nhưng chính mi tình ca đôi trai tài gái sc này li khiến cho câu chuyn thêm phn hp dn. Qua mi tình ca h, tác gi cũng gi gm được nhiu tâm s v trách nhim và bn phn ca cá nhân đi vi đt nước.

Vic miêu t tình yêu nam n trong tiu thuyết lch s không phi là ch đích chính ca các nhà văn. Thế nhưng, chính nhng mi tình ca các nhân vt, thường là mi tình ca nhân vt chính, s góp phn rt ln cho s thành công ca tác phm. Lúc đó nhân vt, ch yếu là nhng nhân vt lch s s được khám phá nhiu góc đ khác nhau, t v trí vai trò đi vi cng đng xã hi cho đến thế gii ni tâm phong phú khó nm bt bên trong. Nhân vt lch s nh đó mà tr nên sinh đng, gn vi cuc đi thc, tr thành nhng con người như đang hin din đâu đó trong cuc sng hin ti. Chính “cht đi tư”, mà tình yêu là mt khía cnh ni bt, s làm cho cht tiu thuyết tăng lên, gim bt cht s thi. Vic chú tâm din t tình yêu đã làm cho tiu thuyết ca Tân Dân T có nhiu đi mi so vi tiu thuyết lch s thi kỳ trung đi (10), góp phn vào quá trình hin đi hoá tiu thuyết nói chung và tiu thuyết lch s nói riêng đu thế k XX.

4. Đt trong bi cnh ca tiu thuyết Nam B nói riêng đu thế k XX, Tân Dân T đã có nhng sáng to riêng trong ngh thut. V phương thc xây dng nhân vt, ông ch yếu s dng nhng th pháp ca văn hc c đin đng thi đã c gng cách tân. Nhân vt ca ông được người đc nhn biết trước hết qua din mo, c ch, sc phc, điu đi dáng đng. Thông qua din mo bên ngoài, người đc d dàng nhn biết được phn nào v tính cách, thành phn xut thân và s phn nhân vt. Ch vài ba nét đơn sơ, dăm by hàng ch linh đng, tác gi đã có th phác ho nên mt chân dung thích hp cho mi vai. Chng hn, hình nh vua Gia Long được nhà văn miêu t cho thy s kết hp gia cách miêu t ước l truyn thng và li t chân hin đi: “Lúc by gi trong nhà y có mt thanh niên trc chng mười tám tui, xem din mo t ra mt người phong lưu tun dt, ct cách phi thường, sng mũi thng mà cao, tròng mt long lanh, hin ra my ánh hào quang chói sáng, trán cao mày rm, mt trng môi hng, hình dng chc chn khôi ngô xem ra có v anh hùng khí tượng, tht là mt tướng mo đường hoàng, dung nghi t chnh. Đu bt mt khăn vàng, mình mc mt cái võ bào trng, chơn mang mt đôi võ hài đen, bên lưng đeo mt thanh gươm, v bc ánh vàng, di vi ánh đèn, chói ra nhm nháp” (Gia Long tu quc). Nhân vt Gia Long va có tướng mo ca chân mng đế vương, phi thường va có nhng nét ca con người bình thường. Hay hình nh ca Bch Thu Hà: “Rõ ràng mt nàng tuyn sc giai nhân, tròng mt long lanh, nước da trng tuyết, mình mc mt vóc áo vân la, đu vn mt nhành kiêm tước, tay đeo mt chiếc vòng kim xuyến nhn ngc kim cang. C mang si dây chuyn liên hoàn xen hàng cm thch, chân đi đôi dày ngân tuyến thêu mt cp bươm bướm rt xinh, lưng ln mt qun lãnh hoa lài ng dài quét gót. Tóc mây dn trán dường như tiên n xung phàm trn, má phn ng hng mường tượng phù dung khoe sc lch. Dung nghi yu điu, ct cách du dàng. Đp thay mt v hng nhan đáng hương tri sc nước” (Git máu chung tình). Cnh đó, tác gi cũng chú ý và dng công miêu t nhân vt qua đi thoi. Mt đ ngôn ng đi thoi trong tiu thuyết ca Tân Dân T tương đi cao khiến không khí truyn sinh đng, din biến ct truyn vn đng nhanh. Nhà văn đã đem vào trong tác phm ca mình gn như nguyên vn nhng câu nói thường ngày, nhng li đi thoi sinh đng đm cht phương ng vùng Nam B. Điu đó to nên nhng thành công trong vic khc ho chân dung nhân vt v con người Nam B trong quá kh và hin ti.

Đây đó nhà văn đã bt đu có ý thc s dng đc thoi ni tâm. Võ Đông Sơ, Bch Thu Hà (Git máu chung tình), Nguyn Ánh, Châu Văn Tiếp, Ngc Du, Nguyn Hu Thoi (Gia Long tu quc, Gia Long phc quc) đu có nhng ln đc thoi, t vn. Nh thế, các nhân vt lch s mang hơi th ca cuc đi thc.

V mt kết cu tác phm, Tân Dân T ch yếu s dng kết cu chương hi kết hp vi li kết cu theo thi gian tuyến tính. Mi chương hi thường gii quyết mt vn đ, có th là mt câu chuyn nh trong câu chuyn ln. Kết cu theo trình t thi gian giúp tác gi xâu chui các s kin nhm xây dng tng th ni dung. Tiu thuyết lch s ca Tân Dân T đã s dng có hiu qu s kết hp gia hai dng kết cu này. Gia Long tu quc, Hoàng t Cnh như Tây, Gia Long phc quc miêu t v đon đi lưu lc, bôn ba ca vua Gia Long đ khôi phc s nghip nhà Nguyn. Lúc viết nhng cun tiu thuyết này, Tân Dân T không ch có ý thc s dng li kết cu chương hi và kết cu theo thi gian tuyến tính trong tng tác phm riêng l mà còn có ý thc th hin điu đó trong tng th ba tác phm. Theo trình t, Gia Long tu quc (1930) miêu t giai đon đu ca quá trình chy trn ca Nguyn Ánh và các tướng lĩnh trước s truy đui ca quân Tây Sơn. Sang tác phm Hoàng t Cnh như Tây (1931) là quá trình tìm cu vin t nước Pháp ca Nguyn Ánh thông qua s gúp đ ca giáo sĩ Bá Đa Lc. Hoàng t Cnh được Bá Đa Lc đưa sang Pháp đ thương thuyết, yêu cu Pháp giúp Nguyn Ánh chng li Tây Sơn. Và Gia Long phc quc (1932) là tác phm kết thúc quá trình tìm đường khôi phc vương nghip nhà Nguyn ca Nguyn Ánh. Tác phm kết thúc khi Nguyn Ánh lên ngôi hoàng đế, đt niên hiu Gia Long. Như vy, có th xem ba tiu thuyết trên là mt b liên hoàn, bi vì mi quyn chưa hn là mt câu chuyn hoàn chnh mà có ct truyn và tình tiết truyn được liên thông t cun này sang cun khác. Mi tác phm có th là mt chương được xâu chui vi nhau bng khong thi gian gn mt phn tư thế k t khi Gia Long 18 tui cho đến khi hoàn tt đế nghip. Cách kết cu theo trình t thi gian trong tiu thuyết Tân Dân T không có ưu đim ca ca li viết đa tuyến, đo ln trt t thi gian. Thi gian tuyến tính v mt khách quan khó có th to ra được nhng “khong trng”, “đim dng”, “s trì hoãn” ca câu chuyn; không to ra được đ lùi v thi gian cn thiết đ người đc cm nhn và đánh giá trong khi theo dõi din biến ca câu chuyn; nhân vt ít có cơ hi và điu kin đ bc l kh năng đc thoi, hi tưởng. Mt khác, khi s dng li din thut theo thi gian tuyến tính, nhiu khi đ đm bo tính liên tc ca câu chuyn, tác gi buc phi tìm kiếm nhng s kin ph, th yếu, nhng yếu t ngu nhiên, có khi là gượng ép đ làm cu ni gia các s kin. Chng hn Tân Dân T khi miêu t nhân vt Nguyn Ánh (Gia Long tu quc) trên đường chy trn, nhiu ln thoát khi vòng vây ca Tây Sơn nh rt nhiu yếu t ngu nhiên, bt ng có khi ngoài d kiến ca người đc. Hay tác gi mô t vic Triu Dõng ba ln cu Võ Đông Sơ (Git máu chung tình) mt cách bt ng... Mc dù có nhng hn chế như vy, nhưng chính li kết cu này thường buc người đc luôn phi theo đui din biến câu chuyn, d nm bt được ct truyn và các tình tiết. Mt ưu đim na là có kh năng làm ni bt ch đ ca tác phm. Li kết cu theo trình t thi gian rt tương hp vi tiu thuyết lch s, vì dng tiu thuyết này luôn phi đ cao vic miêu t khách quan các s kin cùng tính liên tc ca thi gian lch s và cũng phù hp vi trình đ, th hiếu ca người đc Nam B.

Ngoài ra, chúng ta có th tìm thy nhng nh hưởng ca tiu thuyết phương Tây trong tác phm ca Tân Dân T th hin nơi tính cht phiêu lưu ca ct truyn và nhân vt. Hành đng và hành trng ca nhân vt được tác gi miêu t rt sinh đng, lm lúc gi cho người đc nhng cm giác hi hp, thích thú. Nhân vt trong tiu thuyết lch s thường là nhân vt phiêu lưu trên nhng không gian rng ln vi nhng bt trc ca cuc đi, nhng cuc chia ly và gp g kỳ thú. Đó là nhng cuc phiêu lưu ca Nguyn Ánh trong Gia Long tu quc, Gia Long phc quc, Võ Đông Sơ trong Git máu chung tình. Nhng tiu thuyết nước ngoài có nh hưởng đến tiu thuyết Nam B đu thế k XX phn ln là nhng cun có ct truyn phiêu lưu, nhiu nhân vt hành đng. Chng hn như các tiu thuyết Trung Hoa (Tam quc chí, Thy h, Đông Chu lit quc, Càn Long du Giang Nam,…), và tiu thuyết Pháp (La comte de monte Cristo, Sans famille, En famille, Les misérables,…). Không nhng thế, trong truyn thng văn hc Nam B, truyn Lc Vân Tiên là tác phm cha nhiu yếu t phiêu lưu ly kỳ nơi ct truyn và nhân vt chc chn có nhng tác đng không nh đến tiu thuyết Nam B nói chung và tiu thuyết lch s ca Tân Dân T nói riêng.

**

Tân Dân T thc s đã có nhng đóng góp quan trng cho tiến trình hin đi hóa văn hc nói chung và nói riêng v đa ht tiu thuyết đu thế k XX. Sau mt thế k đc li nhng sáng tác ca ông, người đc như được tiếp thêm nim tin yêu con người và lòng t hào v lch s dân tc. Tác phm ca Tân Dân T xng đáng được sưu tp, gii thiu và xut bn đ đc gi có điu kin thưởng lãm1

_____________

 

 (1) Vũ Văn Ngc trong Tiu thuyết Nam B cui thế k XIX đu thế k XX, Nxb. Đi hc Quc gia TP. H Chí Minh, tr. 682, cho biết Nguyn Hu Ngi ngoài bút danh Tân Dân T còn có bút danh khác là Tân Vân T.

(2) Xin xem:

- Bùi Văn Li, Tiu thuyết lch s Vit Nam t nhng năm đu thế k XX đến 1945 (Din mo và đc đim), Lun án tiến sĩ Ng văn, Hà Ni, (1999).

-  Hoài Anh, Tân Dân T – người m đu cho th loi tiu thuyết lch s Nam B, Trong sách Chân dung văn hc, Nxb. Văn hc, (2004).

- Vũ Tun Anh - Bích Thu (ch biên), T đin tác phm văn xuôi Vit Nam, Nxb. Văn hc, (2001).

- Nguyn Hu Chi, Mc t Tân Dân T, Trong sách T đin Văn hc (B mi), Nxb. Thế gii, (2004).

- Phan Mnh Hùng, Tiu thuyết Nam B viết v lch s Thăng Long – Hà Ni, Tp chí Nghiên cu Văn hc, s 1, (2011).

(3) Bùi Đc Tnh trong Nhng bước đu ca báo chí, tiu thuyết và thơ mi (1865 – 1932), Nxb. TP. H Chí Minh (1992), tr.186, cho rng Nguyn Hu Ngi do “Nghĩa” nói tri theo li Nam B by gi đc là “Ngi”.

(4) Bùi Đc Tnh (sđd), cho rng Tân Dân T dch văn bn ch Hán trong chính quyn thuc đa, nguyên quán Th Đc, sng Ch Ln.

(5) Nguyn Hu Chi (sđd) cho rng Tân Dân T đăng tn văn và thơ trên báo Nông c mín đàm, Lc tnh tân văn, Đin tín; Vũ Văn Ngc (sđd) cho là báo Nông C Mín Đàm, Công lun báo, Lc tnh tân văn; Bùi Đc Tnh (sđd) là Lc tnh tân văn khong 1907-1908; Hoài Anh (sđd) là Nông c mín đàm, Lc tnh tân văn khong 1907-1908.

(6) Nguyn Hu Chi, Vũ Thanh, Nhng đóng góp ca Nguyn T Siêu cho loi hình tiu thuyết lch s Vit Nam đu thế k, Tp chí Văn hc, s 5, (1996).

(7) Nguyn Hu Chi, Th tìm mt vài đc đim ca văn xuôi t s Quc ng Nam B trong bước khi đu, Tp chí Văn hc, s 5, (2002).

(8) Vì l đó, nhà xut bn Tin Giang khi tái bn tác phm này năm 1988 đã ct b đon đu.

(9) Trn Văn Giàu, Trn Bch Đng (Ch biên), Đa chí văn hoá Thành ph H Chí Minh, tp III, Nxb. TP.H Chí Minh, (1998), tr. 85.

(10) Chng hn như cun Hoàng Lê nht thng chí (Ngô Gia Văn Phái), Nam triu công nghip din chí (Nguyn Khoa Chiêm)

 

 

 

 

 

 

 

 

Bài viết cùng tác giả

Thông tin truy cập

60514534
Hôm nay
Hôm qua
Tổng truy cập
6045
12997
60514534

Thành viên trực tuyến

Đang có 350 khách và không thành viên đang online

Sách bán tại khoa

  • Giá: 98.000đ

    Giá: 98.000đ

  • Giá: 85.000đ

    Giá: 85.000đ

  • Giá: 190.000đ

    Giá: 190.000đ

  • Giá: 80.000đ

    Giá: 80.000đ

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4

Liên hệ mua sách:
Cô Nguyễn Thị Tâm
Điện thoại: 0906805929

Danh mục website