Sáng 29.11 tại TP.HCM, Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG-HCM tổ chức hội thảo khoa học Thành tựu nghiên cứu văn học nghệ thuật (VH-NT) tại TP.HCM từ 1975 đến nay, thu hút đông đảo các nhà nghiên cứu, văn nghệ sĩ và sinh viên tham dự.

Sáng 29-11, Khoa Văn học và Ngôn ngữ học, Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn - ĐHQG TPHCM, tổ chức Hội thảo khoa học “Thành tựu nghiên cứu văn học nghệ thuật tại TPHCM từ 1975 đến nay”.

Hội thảo nhằm đánh dấu 50 năm hình thành và phát triển của Khoa văn học và Ngôn ngữ học, đồng thời cũng là dịp nhìn lại những đóng góp của giới nghiên cứu văn học - nghệ thuật tại TPHCM trong thời gian qua.

Trong khuôn khổ các nghiên cứu tại TPHCM từ năm 1975 đến nay, Hội thảo tập trung vào các công trình nghiên cứu, phê bình, sưu tầm và dịch thuật các thời kỳ, bao gồm các chủ điểm: Nghiên cứu văn học cổ điển, văn học cận hiện đại và văn học hiện đại, phê bình văn học hiện đại, sưu tầm và nghiên cứu văn học dân gian, sưu tầm và nghiên cứu di sản Hán Nôm, dịch thuật và giới thiệu các lý thuyết nghiên cứu văn học, dịch thuật và nghiên cứu văn học nước ngoài, hội họa, điêu khắc, âm nhạc, sân khấu và điện ảnh từ 1975 đến nay.

Phát biểu khai mạc, TS Phan Thanh Định, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, nêu rõ: “Văn học nghệ thuật TPHCM từ năm 1975 đến nay phản ánh sức sống mạnh mẽ, tinh thần năng động và bản lĩnh của một đô thị tiên phong, phản chiếu chính tâm thế của những người làm khoa học xã hội và nhân văn. Hội thảo hôm nay không chỉ là sự kiện học thuật, mà còn là một cuộc gặp gỡ của những người đồng điệu, một không gian để tri thức kết nối và hợp tác, một diễn đàn để cùng suy nghĩ về vai trò của văn học, nghệ thuật và ngôn ngữ trong kỷ nguyên biến động mạnh mẽ toàn cầu và chuyển đổi số”.

Nhìn vào bối cảnh toàn quốc, có thể thấy văn học nghệ thuật TPHCM có sự đồng điệu nhất định. Điều này đặt ra yêu cầu kép trong việc nghiên cứu văn học nghệ thuật: vừa đảm bảo tính cộng hưởng với văn học nghệ thuật toàn quốc, vừa đóng góp những màu sắc riêng trong bức tranh tổng thể.

Một trong những chủ đề lớn của văn học Việt Nam là thân phận con người, đây cũng là nội dung nghiên cứu được nhiều nhà khoa học quan tâm. Tại hội thảo, GS-TS Huỳnh Như Phương giới thiệu về chủ nghĩa nhân văn truyền thống và hiện đại trong văn học thông qua một số tác giả tiêu biểu. Từ đó phác họa hình ảnh con người Việt Nam dưới góc nhìn của thời đại.

Bên cạnh các tham luận về thành tựu nghiên cứu văn học nghệ thuật TPHCM, TS Vũ Thị Thanh Trâm mang đến báo cáo công tác sưu tầm tư liệu Hán Nôm của Phòng Nghiên cứu Hán Nôm thông qua phần giới thiệu bản in năm 1820 Tứ thư tiết yếu - Đại học của Bùi Huy Bích.

Theo PGS-TS Nguyễn Công Lý, hội thảo mới là bước đầu để nhìn nhận và tổng kết thành tựu văn học nghệ thuật TPHCM. Trong tương lai, rất cần sự bổ sung và cập nhật thành tựu của nhiều thế hệ nghiên cứu, lý luận, từ đó mở ra nhiều hướng nghiên cứu cho các nhà khoa học xã hội và nhân văn trong công cuộc nghiên cứu về văn học nghệ thuật TPHCM.

Hồng Ân

Nguồn: Sài Gòn giải phóng, ngày 29.11.2025.

K.VH - Sáng ngày 5 tháng 5 năm 2025, Khoa văn học trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học quốc gia Hồ Chí Minh đã tổ chức buổi tọa đàm “Lễ nhạc tương hoà: khám phá hành trình đi sứ Trung Hoa” và giới thiệu sách “Thơ đi sứ triều Nguyễn: ý thức dân tộc và đối thoại văn hoá”.

Buổi tọa đàm có sự tham gia trình bày của các diễn giả gồm: GS. TS. Trần Ích Nguyên - Giáo sư danh dự thuộc khoa Văn học Trung Quốc trường Đại học Quốc lập Thành Công (NCKU) tại Đài Loan (Trung Quốc), PGS. TS. Lê Quang Trường (Khoa Văn học trường ĐHKHXH&NV-ĐHQG-HCM), TS. Nguyễn Hoàng Yến (Khoa Đông Phương học). Chương trình đã có sự tham gia của tập thể những nhà nghiên cứu của khoa Văn học gồm GS. TS. Huỳnh Như Phương, PGS. TS. Đoàn Lê Giang, PGS. TS Nguyễn Hữu Hiếu, PGS. TS. Hoàng Minh Phúc, PGS. TS. Phan Mạnh Hùng,… và sự góp mặt của đông đảo nhà nghiên cứu, giảng viên cùng các bạn học viên cao học, sinh viên chuyên ngành Hán Nôm, chuyên ngành Văn học.

Công trình “Thơ đi sứ triều Nguyễn: ý thức dân tộc và đối thoại văn hoá” do PGS. TS. Lê Quang Trường  và GS. TS. Trần Ích Nguyên đồng chủ biên, cùng các nhà nghiên cứu TS. Nguyễn Hoàng Yến, TS. Đỗ Thúy Hà, TS. Trang Thu Quân.

Buổi tọa đàm đã diễn ra hết sức sôi nổi trong đối thoại giữa nhóm nghiên cứu cùng các nhà nghiên cứu có quan tâm đến chủ đề, nêu bậc vai trò của Hán Nôm và tính cấp thiết của việc nghiên cứu thư tịch Hán Nôm của Việt Nam kết hợp với nghiên cứu điền dã, góp phần khám phá, bảo tồn và phát huy được giá trị văn hiến, thư tịch, văn hoá, lịch sử nước nhà. Trong buổi tọa đàm, cử tọa cùng các nhà chuyên môn đề ra nhiều hướng nghiên cứu tiếp theo, hứa hẹn sẽ tiếp nối thành công của tập sách, tiếp tục phấn đấu trong việc đào sâu nghiên cứu thư tịch Hán Nôm Việt Nam cùng thơ văn đi sứ trong tương lai.

Nguyễn Phúc An

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trân trọng thông báo về việc tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Thành tựu nghiên cứu văn học nghệ thuật tại Thành phố Hồ Chí Minh từ 1975 đến nay.” Sự kiện do Khoa Văn học và Ngôn ngữ học chủ trì, diễn ra từ 07:30 đến 11:30 ngày 29/11/2025 (thứ Bảy) tại phòng D.201–202, cơ sở Đinh Tiên Hoàng, phường Sài Gòn, Thành phố Hồ Chí Minh.

Hội thảo được tổ chức nhằm tổng kết những thành tựu nổi bật của nghiên cứu văn học và nghệ thuật tại Thành phố Hồ Chí Minh - đô thị lớn nhất cả nước, nơi hội tụ các dòng chảy văn hóa, sáng tạo và học thuật - trong giai đoạn từ năm 1975 đến nay. Đây cũng là hoạt động chào mừng 50 năm ngày thống nhất đất nước và 50 năm hình thành, phát triển của Khoa Văn học và Ngôn ngữ học (1975 - 2025).

Với vai trò là một diễn đàn học thuật quan trọng, hội thảo dự kiến thu hút sự tham gia của các nhà khoa học, chuyên gia, nhà nghiên cứu và các nhà quản lý trong lĩnh vực văn học, ngôn ngữ, Hán Nôm, văn hóa, nghệ thuật. Các tham luận sẽ tập trung phân tích những đóng góp của giới nghiên cứu và sáng tác tại Thành phố Hồ Chí Minh đối với văn học nghệ thuật Việt Nam đương đại; nhận diện những đặc trưng, xu hướng vận động của văn học nghệ thuật đô thị; đồng thời chia sẻ những vấn đề mới trong nghiên cứu văn học, nghệ thuật, ngôn ngữ và Hán Nôm trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa.

Hội thảo góp phần khẳng định vai trò của khoa học cơ bản trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời mở ra các hướng tiếp cận mới cho nghiên cứu và giảng dạy. Sự hiện diện và đóng góp của quý đại biểu sẽ tạo nên thành công cho hội thảo và đóng góp thiết thực cho sự phát triển của lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn tại Việt Nam.

Kính mời quý đại biểu đăng ký tham dự tại đây trước ngày 27/11/2025.

Từ khuôn viên Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM), đoàn xe chở 21 cây bút trẻ đến trại viết Hoạt động trải nghiệm sáng tác văn học trẻ 2025 tại đảo Thiềng Liềng (xã Thạnh An, TP.HCM). 

Vào cuối tháng 3/2025, tôi có tiếp quý thầy ở Khoa Văn học Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đi tiền trạm để chuẩn bị đưa đoàn sinh viên Khoa Văn học của trường đi thực tập thực tế nghiên cứu văn học ở Bình Thuận. Và rồi, thầy PGS. TS. Phan Mạnh Hùng - Trưởng Khoa Văn học của trường đã đưa đoàn gồm 10 giảng viên và 110 sinh viên của trường về Bình Thuận để tiếp cận thực tế khảo sát, nghiên cứu với quỹ thời gian từ ngày 10/4 - 19/4/2025.

Chiều 18.4.2025, tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (cơ sở Đinh Tiên Hoàng, Q1) đã diễn ra Lễ tổng kết, trao giải cuộc thi Giải thưởng Văn học trẻ ĐHQG-HCM lần III - năm 2024, đồng thời phát động hoạt động trải nghiệm sáng tác năm 2025 với chủ đề “Cất cánh cùng văn chương”.

Hơn 1.000 tác phẩm dự thi

Sau 10 tháng phát động, Giải thưởng Văn học trẻ lần III nhận được 1.032 tác phẩm dự thi, đến từ 159 cơ sở giáo dục. Trong đó, tác giả nhỏ tuổi nhất sinh năm 2013, tác giả lớn tuổi nhất sinh năm 1992. Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM là đơn vị có có số lượng dự thi cao nhất, với 371 tác phẩm và 198 tác giả dự thi.

Theo đó, mùa giải năm nay, số lượng tác phẩm dự thi ở 3 thể loại gồm: hạng mục thơ 538 tác phẩm, hạng mục truyện ngắn 252 tác phẩm và hạng mục tản văn có 242 tác phẩm dự thi.

Tại buổi lễ, Ban tổ chức đã vinh danh và trao giải cho 29 tác phẩm xuất sắc gồm: 1 Giải nhất Tản văn; 2 Giải nhì Truyện ngắn, 1 Giải nhì Thơ và 1 Giải nhì Tản văn; 3 Giải ba ở mỗi hạng mục Truyện ngắn, Tản văn và Thơ; 5 Giải Khuyến khích cho mỗi hạng mục Truyện ngắn; Tản văn, Thơ.

Theo đó, Giải thưởng Văn học trẻ lần III chỉ trao 1 Giải nhất thể loại Tản văn cho tác phẩm Hẻm mùa hương của tác giả Đinh Ngọc Bảo Trân, sinh viên.

Tại buổi lễ, PGS.TS Nguyễn Minh Tâm, Phó Giám đốc ĐHQG-HCM nhìn nhận với vai trò là hệ thống giáo dục đại học hàng đầu cả nước, ĐHQG-HCM luôn coi trọng việc phát hiện và nuôi dưỡng những tài năng trẻ. Cuộc thi được tổ chức thường niên, góp phần khơi dậy và phát huy năng lực sáng tạo nghệ thuật ngôn từ của học sinh, sinh viên.

“Đây vừa là sân chơi sáng tạo tinh thần ý nghĩa, vừa là diễn đàn để học sinh, sinh viên thể hiện thông điệp nhân văn, trách nhiệm với cộng đồng, đất nước, qua đó, góp phần lan tỏa nhận thức và tình cảm tích cực đến giới trẻ cũng như toàn xã hội, Phó Giám đốc ĐHQG-HCM chia sẻ.

Kỳ vọng những tác phẩm đột phá

Cuộc thi trải qua 2 vòng chấm chọn nghiêm túc: sơ khảo và chung khảo. PGS.TS Võ Văn Nhơn, Giảng viên cao cấp Khoa Văn học, rưởng Ban Giám khảo cuộc thi cho biết các tác phẩm có đề tài đa dạng, phong phú, chất suy tư nhiều hơn, song cuộc thi kỳ vọng những sáng tạo mang tính đột phá, có ý tứ đột phá hơn.

“Các tác phẩm bộc lộ cảm xúc sâu nặng với đối với tổ quốc, có tác phẩm xoáy sâu vào tình yêu với gia đình. Có những câu hỏi lớn, những suy tư, lo âu, hoang mang thường thấy của tuổi trẻ với cuộc sống, thời cuộc và cả những trăn trở trong công việc sáng tạo văn chương”.

“Bởi văn chương là một trò chơi đòi hỏi nhiều suy tư, sáng tạo và xúc cảm. Cánh đồng văn chương không phải là một nơi chỉ để dạo chơi mà còn có nhiều thử thách khắc nghiệt cần phải vượt qua”, PGS.TS Võ Văn Nhơn cho biết.

Dù vậy, PGS.TS Võ Văn Nhơn nhận định tiếp tục tin tưởng, hy vọng vào tương lai của văn chương Việt Nam. Và cuộc thi sẽ ngày càng khởi sắc, với nhiều khuôn mặt mới xuất hiện, nhiều sáng tác đột phá, thành công hơn nữa.

Theo đó, PGS.TS Võ Văn Nhơn nêu ví dụ, thí sinh Đinh Ngọc Bảo Trân (Trân Mơ) với Hẻm mùi hương có những khám phá tinh tế về những hẻm nhỏ của Sài Gòn. Còn với bài thơ Một mai con sẽ ra đến biển, dù tác giả Lê Nhân Trần bắt đầu với tinh thần yêu nước, nhưng biểu đạt được một giọng điệu mới.

Những sáng tác khác đầy hứa hẹn như: Bay, bay lên của Thân Trọng Anh Khoa, Ba mùa đi qua của Phan Thanh Bảo Ngọc (Thanh Ngọc) ở hạng mục truyện ngắn; Những chiếc xe gắn máy của Nguyễn Thành Trung (Tê Tê) ở hạng mục thơ, Cái răng đau của Lê Trần Thúy Vy (Cá Mặt Trời) ở hạng mục tản văn...

Phát động “Cất cánh cùng văn chương”

Tiếp nối thành công, TS. Phan Thanh Định - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trưởng Ban Tổ chức cuộc thi, phát động hoạt động trải nghiệm sáng tác 2025 “Cất cánh cùng văn chương”, dự kiến tổ chức vào mùa hè năm 2025.

“Chúng tôi tin rằng giải thưởng này còn là nơi ươm mầm, bồi dưỡng và khơi dậy những tiềm năng văn chương đang ẩn mình. Đó cũng là nỗi trăn trở lớn nhất của Ban tổ chức, để mỗi tài năng đều có cơ hội được phát hiện, phát triển và tỏa sáng”, TS Phan Thanh Định cho biết.

Với tinh thần đó, bước sang năm thứ 4, giải thưởng sẽ triển khai mô hình hoàn toàn mới: Hoạt động trải nghiệm sáng tác 2025 “Cất cánh cùng văn chương”, với 4 mục tiêu cốt lõi: tăng cường kết nối cộng đồng người viết trẻ; trau dồi và phát triển năng lực sáng tạo; tạo không gian học hỏi từ các nhà văn, nhà thơ giàu kinh nghiệm; và trải nghiệm đời sống thực tế để làm phong phú chất liệu sáng tác.

Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh

K.VH - Ngày 04.7.2025, NCS. Nguyễn Văn Hoài (GV Khoa Văn học) đã bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ với đề tài "Nghiên cứu việc chuyển thể từ tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc sang truyện thơ Nôm Việt Nam (Khảo sát ba tác phẩm: Truyện Song Tinh, Hảo cầu truyện, Ngọc Kiều Lê)", chuyên ngành Văn học Việt Nam, tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM.

Về Truyện Kiều người ta đã nghiên cứu rất kỹ. Truyện Nhị độ mai cũng đã được các học giả Việt Nam, Trung Quốc quan tâm nghiên cứu. Luận án "Nghiên cứu việc chuyển thể từ tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc sang truyện thơ Nôm Việt Nam (Khảo sát ba tác phẩm: Truyện Song Tinh, Hảo cầu truyện, Ngọc Kiều Lê)" do NCS. Nguyễn Văn Hoài thực hiện, có tham vọng không chỉ đi vào một tác phẩm mà muốn tìm quy luật của sự chuyển thể đó. Luận án đã tổng kết hiện tượng chuyển thể này thành ba quá trình: Giản hoá, Thi hoá và Dân tộc hoá. Nói thì giản dị vậy nhưng để thực hiện Luận án, người nghiên cứu phải đọc thiên kinh vạn quyển, phải đọc lý thuyết nghiên cứu, khảo sát văn bản, phải dịch văn bản nguồn (ba tiểu thuyết Trung Quốc), phải phiên âm văn bản đích (Hảo cầu truyện). Đồng thời, Luận án luôn đòi hỏi tính khoa học, sự chính xác và các luận điểm, các tri thức đều phải dẫn nguồn để kiểm tra. 

K.VH - Sáng 29.3.2025, Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, tổ chức tọa đàm giao lưu giới thiệu sách Góp lời cho văn chương phương Nam (NXB. Đà Nẵng, 2025). Ấn phẩm do PGS. TS. Võ Văn Nhơn chủ biên, cùng sự tham gia của 13 tác giả khác.

PGS. TS. Võ Văn Nhơn dành nhiều tâm huyết cho văn chương phương Nam, và đã ra mắt nhiều ấn phẩm về bộ phận văn học này như Văn học quốc ngữ trước 1945 ở Thành phố Hồ Chí Minh (thuộc bộ sách 100 câu hỏi về Gia Định – Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh, 2007), Văn chương phương Nam: Một vài bổ khuyết (viết chung với Nguyễn Thị Phương Thúy, 2016), Văn học Nam Bộ 1945-1954 (viết chung với Nguyễn Thị Thanh Xuân, Lê Thụy Tường Vi, Phan Mạnh Hùng, Nguyễn Thị Phương Thúy, 2021).

Trong chương trình, PGS. TS. Võ Văn Nhơn cùng các tác giả chia sẻ quá trình hình thành ý tưởng và biên soạn quyển sách Góp lời cho văn chương phương Nam. Các cộng sự của ông trong ấn phẩm này, cũng là những đồng nghiệp và học trò của ông, đã nhắc đến vai trò truyền cảm hứng của ông trong quá trình nghiên cứu, thông qua đó khẳng định việc nghiên cứu về văn học Nam Bộ nói riêng và nghiên cứu khoa học nói chung là cuộc chạy tiếp sức giữa các thế hệ.

Việc nghiên cứu về văn học Nam Bộ đã có những bước tiến dài trong vài mươi năm qua, góp phần khỏa lấp những khoảng trống trong nhận thức và hóa giải định kiến của công chúng về khu vực văn học này. Không chỉ khẳng định Nam Bộ là một vùng đất tiên phong trong văn học với những cái đầu tiên: tác phẩm văn xuôi quốc ngữ đầu tiên, tiểu thuyết quốc ngữ đầu tiên, vở kịch nói đầu tiên, nơi khởi phát của phong trào Thơ mới…, những thành tựu nghiên cứu gần đây còn tôn vinh nhiều nhà văn Nam Bộ, khẳng định bản sắc riêng của Nam Bộ trong không gian văn học cả nước. PGS. TS. Đoàn Lê Giang, một trong những tác giả của quyển sách, cho biết việc nghiên cứu văn học Nam Bộ những năm gần đây đã thuận lợi hơn, bởi nhiều văn bản tác phẩm đã được số hóa và rất dễ dàng tiếp cận. Ông khuyến khích các nhà nghiên cứu cần đi vào nghiên cứu văn học Nam Bộ ở bề sâu, chứ không chỉ dừng lại ở việc sưu tầm, “khai quật” và mô tả diện mạo. Ông cũng là một trong những chuyên gia nghiên cứu văn học Nam Bộ, và được cho rằng đang sở hữu nhiều tư liệu quý về khu vực văn học này.

Nhiều cử tọa có mặt trong sự kiện đã chia sẻ niềm vui về sự ra đời của quyển sách và nhất trí với các diễn giả về tầm quan trọng của việc nghiên cứu văn học Nam Bộ cả về khía cạnh khoa học lẫn khía cạnh xã hội. Nhà nghiên cứu Bùi Công Thuấn bàn thêm về việc nghiên cứu tờ báo Công giáo nổi tiếng Nam Kỳ địa phận. PGS. TS. Phạm Văn Quang chia sẻ về tiềm năng nghiên cứu bộ phận văn học Việt Nam viết bằng tiếng Pháp ở Nam Kỳ. Nhà thơ Lê Minh Quốc đề cao vai trò của trường đại học trong việc làm thay đổi nhận thức của công chúng về những vấn đề lịch sử. GS. TS. Huỳnh Như Phương nhắc đến vai trò của giới xuất bản trong việc phổ biến những thành tựu nghiên cứu đến với đại chúng…

Phương Thúy

K.VH - Ngày 11.5.2025, tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP.HCM, Ngày hội truyền thống Hán Nôm 2025 với chủ đề “青苑 Thanh Uyển” đã diễn ra trong không khí ấm áp, thân tình với sự tham gia của các thế hệ sinh viên, giảng viên, những người yêu thích Hán Nôm.

Ngày hội có sự tham gia của PGS.TS. Phan Mạnh Hùng - Trưởng khoa Văn học Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQG-HCM; PGS.TS. Đoàn Lê Giang, PGS.TS. Lê Quang Trường cùng các thầy cô bộ môn Hán Nôm và đông đảo các bạn sinh viên Hán Nôm qua nhiều thế hệ. Ngày hội là một sự kiện đặc biệt để các thế hệ sinh viên, giảng viên, những người yêu thích Hán Nôm gặp gỡ, trao đổi và chia sẻ tri thức. Đồng thời ngày hội còn góp phần khơi dậy niềm đam mê với những giá trị văn hóa truyền thống, cũng như đón chào những tân sinh viên đến với chuyên ngành Hán Nôm, khoa Văn học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG-HCM.