Tóm tắt

Trong bức tranh chung của văn học Nam Bộ giai đoạn kháng chiến chống Pháp 1945-1954, các tác phẩm ký ở vùng đô thị, nhờ vào đặc trưng thể loại của mình là tính xác thực, đã có những đóng góp riêng rất đáng ghi nhận. Đề tài của các tác phẩm này trải rộng từ đời sống kinh tế, chính trị, văn hoá, tranh đấu… Thành phần sáng tác không chỉ giới hạn ở miền Nam mà còn có sự góp mặt của các cây bút gốc Bắc vào Nam sinh sống và cả những tác giả lúc bấy giờ đang sống ở miền Bắc. Bài viết này sẽ khảo sát các tác phẩm ký ở đô thị Nam Bộ giai đoạn 1945-1954 trên các bình diện nội dung phản ánh và hình thức biểu hiện, làm nổi bật đóng góp của thể loại này trong một giai đoạn văn học rất đặc biệt của đất nước.

Xem tiếp...

Ảnh Giáo sư Kawaguchi Kinichi

Giáo sư Kawaguchi đến Hoa Kỳ tham dự hội thảo về Phong Hóa – Ngày Nay và Tự Lực Văn Đoàn, theo lời mời của Diễn Đàn Thế Kỷ online, với đề tài thuyết trình “Tự Lực Văn Đoàn và Văn Học Cận Đại Việt Nam.”

Xem tiếp...

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Tìm hiểu nghệ thuật tự sự của tiểu thuyết không thể không đề cập đến vấn đề người kể chuyện. Người kể chuyện đóng vai trò là cầu nối giữa tác giả và độc giả. Đối với tiểu thuyết Nam Bộ, người kể chuyện là một phương diện quan trọng dẫn dắt vào thế giới nhân vật, đặc biệt với tiểu thuyết trần thuật ở ngôi thứ nhất là sự dẫn dắt vào thế giới của cái tôi cá nhân đầy uẩn khúc.

Xem tiếp...

Trần Lê Hoa Tranh

(Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM)

TÓM TẮT

Văn học du ký là một thể loại viết về những chuyến đi, thông qua đó nhà văn khám phá thế giới, tự nhiên và con người, ghi lại những cảm xúc về nhân sinh, về cuộc sống…

Xem tiếp...

Kết thúc bài thơ Đất nước, Nguyễn Đình Thi (1924-2003) đã viết:

Súng nổ rung trời giận dữ

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng loà.

Xem tiếp...

(Nhà văn Đỗ Chu)

“Điều đáng kể, anh có một trí tưởng tượng nhanh nhạy, khoáng hoạt không ai bì. Trí tưởng tượng ấy lại được phù trợ bởi sức lao động bền bỉ, chăm chỉ và một ý thức trách nhiệm cao với từng con chữ, từng dòng viết”.

Xem tiếp...

                                                                                                 TÓM TẮT

Kệ ngũ tuyệt (ngũ ngôn tuyệt cú) là dạng thức thơ triết học được sử dụng rất phổ biến trong văn học Phật giáo đời Lý với đặc điểm ngắn gọn, hàm súc. Ngoài đặc điểm kiệm lời, mức độ tương thích cao của kệ ngũ tuyệt đời Lý đối với nhu cầu thể hiện các vấn đề triết học còn phụ thuộc vào một số đặc điểm đáng chú ý trong việc lựa chọn và tổ chức ngôn từ. Tìm hiểu những đặc điểm này, hi vọng bài viết vừa góp phần khẳng định sức mạnh và hiệu quả tác động của tứ cú kệ đối với người học đạo vừa xác định một vài điểm khác biệt giữa kệ ngũ tuyệt và kệ thất tuyệt thời Lý nhìn từ góc độ ngôn từ.

Xem tiếp...

Từ Cách mạng Tháng Tám 1945, văn học Xôviết – ở khu vực chính thống của nó đã trở thành ngọn cờ, thành mục tiêu, thành điểm tựa cho nền văn học Việt Nam mới, đang phấn đấu vượt lên và thoát khỏi các ràng buộc không chỉ của chủ nghĩa thực dân cũ và mới và các tàn dư phong kiến, mà còn đối với cả hệ ý thức tư sản và tiểu tư sản, nhằm kiên định lập trường vô sản và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.

Xem tiếp...

Lâu nay, nhắc đến “Thất tinh” của Tự lực văn đoàn(1), người ta thường nghĩ đến những thành công vượt trội của họ ở thể loại tiểu thuyết. Trong mảng sáng tác khiêm tốn là truyện ngắn của nhóm này, nếu xét về số lượng, truyện ngắn kì ảo lại khá nhạt mờ, yếm thế so với truyện ngắn lãng mạn. Vậy nhưng, vẫn có thể tạo được dấu ấn riêng trong một địa hạt không thực sự phù hợp về môi trường, thổ nhưỡng, vẫn khẳng định được địa vị của người tiên phong dẫu chỉ là những phút ngỡ dừng chân ghé tạm, đó là tầm vóc của Tự lực văn đoàn.

Xem tiếp...

Đạm Phương Nữ Sử (1881-1947) được đánh giá là nữ trí thức tiến bộ hàng đầu của Việt Nam giai đoạn nửa đầu thế kỷ XX. Tuy xuất thân dòng dõi quí tộc phong kiến, nhưng bà sớm thức tỉnh tinh thần dân tộc, lòng yêu nước và ý thức canh tân, đổi mới. Cuộc đời hoạt động phong phú, sôi nổi của bà đã để lại một sự nghiệp trước tác đủ cho người đời sau phải ngưỡng mộ. Nổi bật nhất trong những đóng góp của Đạm Phương là lĩnh vực giáo dục và vai trò mở mang dân trí cho nữ giới. Bên cạnh đó, trong lĩnh vực sáng tác văn học, Đạm Phương cũng để lại những dấu ấn quan trọng. Không biết có phải do sức tác động của tiểu thuyết đến đời sống xã hội hay do tài năng phong phú và tầm nhìn đi trước thời đại mà Đạm Phương đã tìm đến với tiểu thuyết - thể loại gắn liền với nền văn học hiện đại. Chỉ với hai tác phẩm (Kim Tú Cầu, Hồng phấn tương tri) và thuộc loại không thật dày dặn, nhưng Đạm Phương đã thể hiện đầy đủ cốt cách của một tiểu thuyết gia trong chặng khởi đầu của tiểu thuyết Việt Nam hiện đại.

Xem tiếp...

TÓM TẮT

Kiên Giang là một nhà thơ nổi tiếng của Nam Bộ. Thơ ông được nhiều thế hệ độc giả yêu thích. Cũng giống như những nhà thơ khác viết về thơ tình, Kiên Giang mang cho ta cảm giác say đắm, ngọt ngào của những cảm xúc yêu thương, của chờ mong, của hồi hộp, của ngập ngừng. Có cái gì đó đáng yêu mà giản dị, chân thật, mà đi sâu vào trái tim người ta một cách dễ dàng. Những vần thơ của Kiên Giang sẽ có một chỗ đứng trong lòng người đọc, của những người yêu thơ ca, yêu cái nét giản dị và mộc mạc tựa như con người ở miền đất Nam Bộ.

Xem tiếp...

            Trước thời Nguyễn Cao, nền văn học trung đại Việt Nam đã xuất hiện nhiều tác phẩm mang đậm sắc thái du ký như thơ đề vịnh, cảm tác, ngẫu hứng, thơ đi sứ, thơ tha hương, những ghi chép, ký sự, nhật ký... Đến Nguyễn Cao, các sáng tác của ông đều bộc lộ tâm trạng, ý chí, khí phách một nhà nho hành đạo, một bề tôi trung, một bậc sĩ đại phu thời kì cận đại trước ách xâm lược của thực dân Pháp. Bên cạnh những bài thơ được sáng tác với cảm hứng anh hùng, yêu nước tha thiết, một bộ phận trong thơ ông là những bài thể hiện vẻ chân thực, nét tinh khôi của phong cảnh quê hương, đất nước. Đây là những bài thơ thuộc thể tài du ký, viết nhân các chuyến du ngoạn ở các vùng miền. Khi qua thăm mỗi địa danh, nơi danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, ông đều có làm thơ đề vịnh, bày tỏ tình cảm và suy tư của mình.

Xem tiếp...

TÓM TẮT

Văn học quốc ngữ ở Nam Bộ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX là một bộ phận đặc biệt cả về ý nghĩa lãnh thổ và lịch sử trong nền văn học Việt Nam, thế nhưng nó vẫn chưa được tìm hiểu một cách hợp lý và xứng đáng. Bài viết này khái quát những vấn đề liên quan đến cách thức tiếp cận bộ phận văn học này, hướng đến việc khắc phục những sai lầm và bất cập trong quan niệm và phương pháp, kỹ năng và thao tác nghiên cứu để có thể trả lại cái “bản lai chân diện mục” của bộ phận văn học này cho văn học sử Việt Nam.

Xem tiếp...

(Nguyễn Hữu Sơn, Tạp chí KH Văn hoá và Du lịch, SỐ 12 (66), tháng 7/2013) 

TÓM TẮT

Từ nửa đầu thế kỷ XX, nhiều cây bút tên tuổi đã để lại những trang du ký sinh động và đặc sắc về vùng núi phía Bắc. Những trang viết này vừa có ý nghĩa văn chương vừa là những tư liệu khảo sát, điền dã, những ghi chép về địa lý, lịch sử, phong tục tập quán về những địa danh như Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai, Phú Thọ... Cho đến ngày nay, những trang viết một thuở này đã trở thành những di sản đầy giá trị trong kho tàng văn học Việt Nam, giúp người đọc hiện đại nhìn lại đời sống kinh tế - văn hóa và những bước phát triển đáng lưu ý của vùng cao phía Bắc dưới thời thực dân - phong kiến.

Xem tiếp...

(Trần Thị Mỹ Hiền, Tạp chí KH Văn hoá và Du lịch, SỐ 14, THÁNG 11 NĂM 2013) 

TÓM TẮT

Ngô Kha là một nhà giáo, một trí thức yêu nước, có những hoạt động nổi bật trong các phong trào của học sinh sinh viên miền Nam trước 1975. Trước nay, nhiều người vẫn thường nhắc đến Ngô Kha trong vai trò một trí thức yêu nước, một liệt sĩ và là một nhà thơ dấn thân. Nhưng trong bài viết này, chúng tôi sẽ mở ra một khía cạnh khác trong thế giới nghệ thuật thơ Ngô Kha. Đó chính là thế giới siêu thực trong thơ của tác giả này.

Xem tiếp...

             1. Bản chất và phong thái là nghệ sĩ, nhưng Thầy đã hiến trọn đời mình cho giáo dục. Từ đâu lại có sự lựa chọn này?

             Tôi bắt đầu làm nghề dạy học từ lời mời của một người bạn. Đó là một ngôi trường tư ở Hải Dương. Cảm giác ban đầu là thú vị, vì được tiếp xúc với thanh niên.Các bạn thanh niên bây giờ đôi khi khó chịu vì có cảm giác bị lãnh đạo, nhưng thanh niên chúng tôi trước năm 1945 hầu như rất khao khát được chỉ đạo. Chí ít đó là tâm trang thực của tôi, bạn bè tôi và học trò của tôi thuở ấy. Chúng tôi như cây chuối đứng giữa cơn gió bão, tàu lá rách tả tơi, không biết nên ngả về hướng nào...Chúng tôi như  người bộ hành lỡ bước,trời chiều, đường xa không biết sẽ dừng chân ở nơi đâu...Nói như Tố Hữu, đó là tâm trạng ” bâng khuâng đứng giữa đôi giòng nước”. Những ngày cuối tuần, tôi thường về Hà Nội để gặp gỡ, hỏi Bạn hỏi Thầy. Xã hội ta lúc ấy có nhiều khuynh hướng chính trị khác nhau. Chọn được một con đường để đi không phải dễ dàng!

Xem tiếp...

            Trong Thi nhân Việt Nam (1942), Hoài Thanh – Hoài Chân nhận xét về Thế Lữ: “Tác giả Mấy vần thơ liền được tôn làm đương thời đệ nhất thi sĩ  và nhờ thế đã lập được công lớn, đã mở đường cho các nhà Thơ mới sau này. Chung quanh ngôi sao Thế Lữ châu tuần bao nhiêu hành tinh có tên và không tên, hầu hết các thi sĩ lớn nhỏ hồi bấy giờ”; “Thế Lữ, khôn hơn, chỉ lẳng lặng nói chuyện với người đồng hương - những người trong làng Thơ mới. Từ mục “Lá thắm” của Tinh hoa đến mục “Tin thơ” của Ngày nay…, Thế Lữ chăm chú dạy nghề thơ cho những ai nuôi giấc mộng một ngày kia trở nên thi sĩ”; thêm nữa: “Thế Lữ không bàn về Thơ mới, không bênh vực Thơ mới, không bút chiến, không diễn thuyết. Thế Lữ chỉ lặng lẽ, chỉ điềm nhiên bước những bước vững vàng mà trong khoảnh khắc cả hàng ngũ thơ xưa phải tan vỡ”… Trên thực tế, không hẳn Thế Lữ “chỉ lẳng lặng”, “chỉ điềm nhiên” và “không bàn về Thơ mới, không bênh vực Thơ mới, không bút chiến”. Nói cho đúng, với bút danh Lê Ta, ông đã tham gia nhập cuộc luận chiến thơ ca ngay từ buổi đầu hình thành Thơ mới.

Xem tiếp...

1. Lời mào đầu

Lịch sử di tản của người Việt Nam đến các nước khác mà từ đó đã hình thành cộng đồng của người Việt Nam ở nước ngoài, tính được gần một thế kỷ. Tuy nhiên, sự xuất ngoại ồ ạt từ Việt Nam là một hiện tượng tương đối mới.

Xem tiếp...

TÓM TẮT

Thời trung đại, thời gian rỗi đối với các bậc tiên Nho là thời gian nhàn nhã, các cụ có thể tận dụng để tận hưởng các thú vui thanh cao: cầm, kỳ, thi, tửu, hoạ, hoặc dạo chơi để thưởng ngoạn non thanh thuỷ tú, hoà vui với thiên nhiên. Nguyễn Trãi, một nhân cách lớn, là một trong những người mở ra phong cách sống ấy. Trong bài viết này chúng tôi khảo sát văn hóa thời gian nhàn rỗi trong thơ Nguyễn Trãi để từ đó hiểu thêm nét đẹp trong thơ ông.

Xem tiếp...

Học giả Phan Khôi (1887-1960) được biết đến với tư cách là tác giả của những bài khảo cứu, nghị luận về văn chương, văn hoá và học thuật nổi tiếng đầu thế kỷ XX. Giáo sư Thanh Lãng (1924-1978) cho rằng: “Phan Khôi là khuôn mặt đẹp đẽ nhất của thời đại ta, một tổng hợp kỳ diệu được hình thành do những gì tinh tuý nhất của nền cổ học vô cùng tế nhị Đông phương và nền học thuật minh bạch khúc chiết của Tây phương”(1).

Xem tiếp...