Nguồn: Tạp chí Khoa học xã hội số 9 (133)/2009 trang 55-68

TÓM TẮT

 Thế Lữ là người “khởi điểm của những khởi điểm”. Trong buổi đầu của nền văn học quốc ngữ Việt Nam, ông đã có những đóng góp to lớn cả ở thơ, truyện, báo chí, và sân khấu kịch nói. Với ý thức chủ động học tập phương Tây để đổi mới nền văn học nước nhà, thực hiện tôn chỉ của Tự Lực văn đoàn, ông đã tìm đến văn học Anh Pháp và có sự tiếp nhận sáng tạo độc đáo kĩ thuật sáng tác trong thể loại truyện ngắn. Đặc biệt là thể loại truyện trinh thám. Tiếp thu linh hoạt năm hình mẫu truyện trinh thám của nhà văn Mỹ Edgar Poe mà hầu hết các nhà viết truyện trinh thám coi là khuôn mẫu, kết hợp tư duy Đông – Tây độc đáo, Thế Lữ đã có nhiều thử nghiệm mới mẻ, góp phần đặt nền móng cho truyện trinh thám Việt Nam.

Xem tiếp...

Hàn Mặc Tử - Tạ Tỵ vẽ

            1. Trước khi có Hàn Mặc Tử, người ta chỉ biết có hai loài đáng trọng vọng là “Thiên thần” và “loài Người”. Nhưng từ khi có Hàn Mặc Tử, người ta mới biết còn có thêm một loài nữa, đó là “loài thi sĩ”. Sau 15 năm làm thơ, đến năm 27 tuổi, ông mới định vị được cái loài lạ lùng đó khi viết thư cho một người bạn thân nói về quan niệm thơ của mình: “Đức Chúa Trời tạo ra trăng, hoa, nhạc, hương là để cho người đời hưởng thụ, nhưng người đời u mê phần nhiều không biết tận hưởng một cách say sưa, và nhân đấy chiêm nghiệm lẽ mầu nhiệm, phép tắc của Đấng Chí Tôn. Vì thế, trừ hai loài trọng vọng là “thiên thần” và “loài người”, Đức Chúa Trời phải cho ra đời một loài thứ ba nữa: “loài thi sĩ”!”. Tại sao Hàn Mặc Tử lại tách Thi sĩ ra khỏi loài người? Cứ tưởng đấy là một quan niệm điên khùng, siêu hình, nhưng không phải như thế; và ông đã giải thích rõ khi viết tiếp liền sau đó: “Loài này là những bông hoa rất quí và rất hiếm, sinh ra đời với một sứ mạng rất thiêng liêng: Phải biết tận hưởng những công trình châu báu của Đức Chúa Trời đã tạo nên, ca ngợi quyền phép của Người, và trút vào linh hồn người ta những nguồn khoái lạc đê mê, nhưng rất thơm tho tinh sạch” - (Thư gửi cho Hoàng Trọng Miên, bạn thân của HMT trong bài Quan niệm về Thơ). Thì ra loài người không biết và không thể làm được cái việc “trút vào linh hồn người ta những nguồn khoái lạc đê mê, nhưng rất thơm tho tinh sạch”. Tách thi sĩ ra khỏi loài người không phải để thoát ly người, mà là để đề cao Thi sĩ, đề cao nghệ thuật, đề cao thiên chức của người sáng tạo, chung quy cũng là để đề cao cái đẹp tuyệt đối mà thôi. Bởi đối với Hàn, Thi sĩ cũng là người, nhưng là siêu người. Trong Lời tựa tập “Đau thương” ông bộc lộ rõ điều đó:

Xem tiếp...

 Tham luận tại Hội thảo Phong trào Thơ mới và văn xuôi Tự lực văn đoàn - 80 năm nhìn lại 

Mình tự vượt mình, để luôn luôn ở đầu ngọn sinh hoạt: trổi với dòng sống không ngừng.

(Quan niệm)

 Mười năm sau cuộc cách mạng Thơ Mới, Xuân thu nhã tập lội dòng nước ngược, trở về với cội nguồn Á Đông. Tinh thần tiên phong, “luôn luôn ở đầu ngọn sinh hoạt”, là động lực thôi thúc các tác giả Xuân thu bứt phá và vượt qua Thơ Mới. Có những bứt phá thành công, có những bứt phá chỉ mới là dự phóng nhưng vẫn đầy sức lôi cuốn. Sức lôi cuốn ấy không chỉ xuất phát từ những ý tưởng mới mẻ, táo bạo của các tác giả Xuân thu nhã tập mà còn ở tư thế tiên phong và dám dấn thân của những người sáng tạo ra nó. Vì vậy, thưởng thức Xuân thu nhã tập ở góc độ một tác phẩm biết cách “tự vượt mình” là một điều thú vị.

Xem tiếp...

100 năm ngày sinh Hàn Mặc Tử

(Bài đã đăng trên báo Người Lao động số ra ngày 22.9.2012, đây là bản đầy đủ của tác giả gửi cho trang mạng  Khoa Văn học và Ngôn ngữ)

22-9 năm nay tròn 100 năm ngày Hàn Mặc Tử chào đời. Trải qua bao năm tháng, thơ ông vẫn còn ủ nhiều trầm tích, cuộc đời ông vẫn mông lung qua một màn sương huyền thoại. Và mới đây, sau 76 năm luân lạc, vãi rơi, Gái quê, đứa con đầu lòng của Hàn Mặc Tử mới ra mắt công chúng Việt Nam với một chân dung toàn vẹn, nhờ tấm lòng của người đi tìm và người lưu giữ ở nơi đất khách quê người.

Xem tiếp...

Tham luận tại Hội thảo Phong trào Thơ mới và văn xuôi Tự lực văn đoàn - 80 năm nhìn lại    

Trần Ngọc Hồng (*)

1. Khái niệm “khách chinh phu” theo Đại từ điển tiếng Việt của Nguyễn Như Ý (chủ biên) được hiểu như sau: “Khách” là người tài hoa, người anh hùng, người hiệp khách(1); “chinh phu” là người đàn ông đi đánh trận thời phong kiến(2). Cách hiểu này cũng phản ánh cái cốt lõi của hình tượng “khách chinh phu” trong văn học lãng mạn 1930-1945 mà cụ thể là trong phong trào Thơ Mới và tiểu thuyết Tự lực văn đoàn. Nó được xem là những con người, những nhân vật sẵn sàng hi sinh tất cả những gì riêng tư theo tiếng gọi lên đường cho một lí tưởng đẹp đẽ, thiêng liêng. Lí tưởng đó được hiểu một cách chung nhất là phụng sự cho đất nước, cho dân tộc trong một chặng đường trầm luân của lịch sử. Cách hiểu này kết tinh trong Thơ Mới bằng cái tôi trữ tình trong một số tác phẩm của Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Thâm Tâm, Trần Huyền Trân v.v. và các nhân vật như Dũng, Thái, Tạo, Trúc v.v. của tiểu thuyết Tự lực văn đoàn. Nó hiện ra thật đẹp với hình ảnh:

Xem tiếp...

Tản Đà là một trong những nhà thơ có sức hấp dẫn lớn, đồng thời thơ ca của ông cũng là một thách thức không nhỏ đối với giới phê bình. Từ thuở sinh thời của Tản Đà cho đến hiện tại, đã nhiều công trình viết về ông, nhưng dường như người ta dễ nắm bắt cái tôi đời thường độc đáo hơn là cái tôi văn chương lạ thường của nhà thơ. Xuân Diệu, một bậc tri âm tri kỉ của các nhà thơ lớn Việt Nam từng nói: “Sau khi đã viết về Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Cao Bá Quát, Nguyễn Khuyến, Tú Xương, Nguyễn Đình Chiểu, Đào Tấn, nghiền ngẫm tất cả trong khoảng 25 năm (từ 1958), hôm nay tôi xin viết về tác giả quá cố khó nhất so với tám tác giả trước kia, là Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu. Khó trước hết vì chất liệu, bản lĩnh Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu rất phức tạp...” ([1]). Tôi xin mạn phép thêm cùng Xuân Diệu : khó, còn vì tác phẩm Tản Đà là một đối tượng không dễ phân tích.

Xem tiếp...

Tham luận đọc tại Hội thảo Phong trào Thơ mới và văn xuôi Tự lực văn đoàn - 80 năm nhìn lại    

Xem tiếp...

TP - Ngày 22-9-2012 tới là ngày kỷ niệm 80 năm báo Phong Hóa (sau đổi thành Ngày Nay) ra đời. Cũng trong ngày này, dự kiến một số trang mạng trong và ngoài nước đồng loạt khởi đăng báo này dưới dạng số hóa lần lượt từ số đầu tiên cho đến số cuối cùng.

Xem tiếp...

Tham luận đọc tại Hội thảo Phong trào Thơ mới và văn xuôi Tự lực văn đoàn - 80 năm nhìn lại   

            Bản tham luận của chúng tôi gồm có hai phần. Xin lần lượt trình bày dưới đây:

Xem tiếp...

Sáng 14/9/2012 Khoa Văn học và Ngôn ngữ đã tổ chức buổi nói chuyện “Tự lực văn đoàn và báo Phong Hóa - Ngày Nay” tại Văn phòng khoa, diễn giả là nhà nghiên cứu Phạm Thảo Nguyên. Buổi nói chuyện thu hút được nhiều sinh viên, học viên cao học cùng các nhà nghiên cứu, sưu tầm sách có quan tâm. Buổi nói chuyện, theo ý kiến của người tham dự “đã làm sống lại không khí văn học và báo chí cách đây hơn nửa thế kỷ”.

Xem tiếp...

Tham luận đọc tại Hội thảo Phong trào Thơ mới và văn xuôi Tự lực văn đoàn - 80 năm nhìn lại  

Với bài Một lối thơ mới trình chánh giữa làng thơ đăng trên Phụ nữ tân văn số 122 (10/3/1932), Phan Khôi đã tuyên chiến công khai với Thơ cũ. Mở đầu ông kể lại duyên do ông làm bài thơ theo lối mới này:

Xem tiếp...

Tiểu dẫn:

Bảng Thư mục nghiên cứu về Tự lực văn đoàn và Thơ mới nhằm mục đích hỗ trợ bạn đọc quan tâm đến lịch sử vấn đề tiếp nhận, nghiên cứu và phê bình các tác giả, tác phẩm thuộc tổ chức Tự lực văn đoàn và phong trào Thơ mới.

Xem tiếp...

Vu Gia (thực hiện)

           Ngày 20/10/2012,  tại Trường ĐH Sư phạm TP. HCM, Hội Nghiên cứu và Giảng dạy Văn học TP. HCM phối hợp với Trường ĐH Sư phạm TP. HCM, Tạp chí Thế Giới Mới, Khoa Văn học và Ngôn ngữ Trường ĐH KHXH-NV TP. HCM tổ chức Hội thảo "Phong trào Thơ mới và Văn xuôi Tự lực văn đoàn - 80 năm nhìn lại". Nhân dịp này, PGS. TS. Trần Hữu Tá - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nghiên cứu và Giảng dạy Văn học TP. HCM cùng PGS. TS. Nguyễn Thành Thi - Trưởng Khoa Ngữ Văn Trường ĐH Sư phạm TPHCM có cuộc trao đổi về những vấn đề được chú ý trong hội thảo. 

Xem tiếp...

            SGTT.VN -  Tiếp nối loạt bài về Tự lực văn đoàn, tổ chức văn học đầu tiên của nước ta mang đầy đủ tính chất một hội đoàn sáng tác theo nghĩa hiện đại, kỳ này Sài Gòn Tiếp Thị xin giới thiệu bài viết của nhà văn Nguyên Ngọc, phát hiện ở văn đoàn này một giá trị để lại cho đời sau: bài học làm giải thưởng. Khi mà bao giải thưởng to tát, bao cuộc vinh danh đang thoảng qua như nắng sớm mưa chiều, thì gần trăm năm trước đã có một giải thưởng văn học mang tính phát hiện cao, có ảnh hưởng khơi gợi tài năng.

Xem tiếp...

NVTPHCM- Ngày 01.10.2012, nhà văn Lê Văn Thảo mừng sinh nhật lần thứ 73. Từ kinh nghiệm đời văn bền bỉ của mình, ông đúc kết: “Tôi thấy nhà văn cần có trước tiên sự chân thật. Sống chân thật để viết chân thật, viết từ lòng mình, sâu thẩm trong trái tim mình, một chút “mạ vàng” sẽ lộ ra ngay. Văn chương rất khắc nghiệt, không chấp nhận sự làm dáng, phô trương, nghĩ thế này nói thế khác. Có thể che giấu với người đời, không thể che dấu với chữ nghĩa”.

Xem tiếp...

Lê Tiến Dũng, "Lê Văn Thảo: nhà văn của xứ sở Nam Bộ", tạp chí Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh, số 207, 21-6-2012 

Tôi không quen Lê Văn Thảo. Vài dịp gặp anh ở Hội Nhà văn  thành phố, anh bắt tay, nói năm điều ba chuyện chứ không có gì gọi là sâu sắc. Thế nhưngkhông hiểu sao tôi cứ bị cái tạng của con người Nam Bộ ở nhà văn này cuốn hút tôi.

Xem tiếp...

Một ngày cuối thu tháng Mười năm 1965 tôi nghe qua Đài Tiếng nói VN một tin quan trọng: Hội Văn nghệ Giải phóng công bố Giải thưởng Văn học nghệ thuật Nguyễn Đình Chiểu. Có cả thảy 54 tác phẩm được tặng thưởng. Văn học chiếm 17 giải. Có hai giải đặc biệt là Từ tuyến đầu Tổ quốc, tập thư của nhân dân miền Nam gửi cho người thân tập kết ra Bắc; Sống như anh (Phan Thị Quyên kể, Trần Đình ghi) kể về cuộc đời anh Nguyễn Văn Trỗi. Trong 15 giải chính thức về thơ có 4 giải chính. Đó là tập Quê hương của Giang Nam, Bài ca chim Chơ rao của Thu Bồn, Những đồng chí kiên của Thanh Hải, và Tập thơ của nhiều tác giả. Thế là từ Thanh Hải bắt đầu được khẳng định.

Xem tiếp...

1/ Nói về các nhóm phái văn học ở Việt Nam thời kỳ trước 1945, các nhà nghiên cứu (và các nhà báo thích lặp lại họ) thường chỉ nêu tên mấy nhóm dễ thấy, chẳng hạn nhóm Đông Dương tạp chí, nhóm Nam phong, nhóm Phong hoá-Ngày nay (hay là Tự Lực văn đoàn), nhóm Tân dân, nhóm Tri tân, nhóm Thanh nghị, nhóm Hàn Thuyên… Song hầu như chưa ai thử tiếp cận theo một lối khác, nghiêm chỉnh hơn, ví dụ hãy bắt đầu bằng việc thống kê xem, chẳng hạn, chỉ trên đất Hà Nội thôi, suốt thời gian ấy (1900-1945) có bao nhiêu nhóm văn học, là những nhóm nào, gồm những tên tuổi nào, biến động của từng nhóm ấy ra sao, v.v…

Xem tiếp...

Tóm tắt:  Ba thập niên đầu tiên của thế kỉ XX là một giai đoạn đặc biệt của lịch sử văn học Việt Nam: giai đoạn diễn ra quá trình chuyển đổi loại hình từ một nền văn học Trung đại, song ngữ Hán – Nôm, cấu trúc theo mô hình văn học Trung Quốc sang nền văn học Hiện đại, đơn ngữ Quốc ngữ, cấu trúc theo mô hình văn học Tây phương. Nói cách khác, đây là giai đoạn tái cấu trúc và hình thành nên văn học hiện đại ở Việt Nam.

Xem tiếp...

Nguyễn Thị Thanh Xuân, Khúc ca hoài cảm của kẻ tình nhân, Phụ nữ Tp.HCM, 3.4.1996

Kỷ niệm 99 năm ngày sinh Vũ Bằng (3.6.19 13- 3.6.2012)

                 Tháng Ba, rét nàng Bân là một trong những đoạn văn hay nhất trong tập tùy bút Thương nhớ mười hai của Vũ Bằng.

                 Xưa nay nhiều tác phẩm văn chương đã cố ghi lại những biến thái của đất trời. Tinh tế như Đoàn Phú Tứ có bài thơ nổi tiếng Màu thời gian, Nguyễn Xuân Sanh với câu thơ được truyền tụng: Đáy đĩa mùa đi nhịp hải hà và Prisvin với tác phẩm tuyệt vời Bốn mùa thiên nhiên. Nhưng dường như tất cả chỉ bắt được nhịp mùa đi, có ai cảm được bước đi của tháng? Thế mà Vũ Bằng không chỉ nắm được sắc thái của từng mùa trăng, lại còn bắt được sắc thái của ngày; không chỉ bắt được sắc thái của ngày, còn đọc được cái run rẩy trong từng khoảnh khắc. Đặc biệt là trong tiết trời tháng Ba kỳ ảo.

Xem tiếp...